ادبیات

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 8

مقدمه

ادبیات عرفانی (ادب صوفیه) از حیث تنوع و غنا در فارسی و عربی اهمیت خاص دارد .این ادب هم شامل نظم است و هم شامل نثر و نیز فلسفه دارد و هم اخلاق ، هم تاریخ دارد و هم تفسیر ، هم دعا دارد و هم مناجات ، هم حدیث دارد و هم موسیقی .

قسمت عمده ای از نظم و نثر صوفیه هم تحقیق است و وعظ و مضمون بیشتر آنها عبارتست از مذمت دنیا و تحقیر آن . و صحبت عشق خداست که شعر صوفی را رنگ عاشقانه می دهد .

قصیده را از لنجنزار دروغ و تملق به اوج رفعت و وعظ تحقیق کشانده اند و غزل را از عشق شهوانی به محبت روحانی رسانده اند . مثنوی را وسیله ای برای تعلیم عرفان و اخلاق کرده اند . رباعی را قالب احوال و آلام زودگذر نفسانی نموده اند . احوال نفسانی را مثل بعضی نویسندگان سورئالیست مراقبت کرده اند . در فهم قرآن غالباً از توجه به ضاهر عدول کرده اند . موسیقی و سماع را مرکب روح شناخته اند . فلسفه ی وحدت وجود بنیاد نهاده اند . شعر و نثر را وسیله ای برای بیان معانی خود قرار می دهد .

دلایل اسلامی بودن و اجتماعی منشاء تصوف:

صوف پوشی نشان زهد و رستن از هو ای نفس بوده است و صوفیه خود مدعی شده‌اند این لباس را به تقلید و انبیا پوشیده‌اند.

در تعریف تصوف اقوال بسیار است که از مجموع آنها اخلاص، یک سویی، روش با شریعت و ریاضت توأماً فهمیده می‌شود. چنانکه شبلی گفته است: «صوفی آن است که اندر دو جهان هیچ چیز به جز خدای را نبیند». تصوف با مکارم اخلاق ملازمت دارد. و در آن کوشش برای تقویت روح، تضعیف و تهذیب نفس نقش اساسی دارد تواضع و شکستگی از ویژگیهای بارز آن است. صوفی با محو تیرگی بشریت تجلی حق را در درون خود می‌جوید.

منشأ تصوف ، بنابر آنچه از متون صوفیه فهمیده می‌شود، اسلام است زیرا گذشته از عوامل نظری (وجود آیات و روایات درباره معرفت، محبت و...)، زهر پیامبران و اصحاب اسوة عملی انسانها خدا ترس بوده است. عوامل اجتماعی دوران بعد از پیامبر اکرم (ص)، مانند ظلم و جور خلفای غاصب و مشکلات امرار معاش حلال، در پیدایش و نضج تصوف موثر بوده است. عوامل مذکور موجب گریز مسلمانان با تقوا از اجتماع و اکتفا به خودسازی و درون‌نگری شده است. چنانکه به تشکیل طبقه‌ زهاد منجر شد و مکتبی پدید آمد که عناصر اصلی آن زهد، خوف از خدا و توکل به خدا بود در عصر بنی‌عباس، با ترجمه کتب غیراسلامی از سایر ملل تصوف نیز از تأثیرات مکاتب دیگر مصون نماند و سخنانی مانند فنا، کشف و شهود، انواع و مراتب معرفت وارد تصوف شد و مکتب کشف و شهود را پدید آورد. سپس در قرن هفتم مکتب وحدت وجود به صورت منسجم مطرح شد. محصل این مکتب این است که کثرات در عالم موجود تجلیات صفات ذاتیه‌اند. یعنی خدا در همه هستی ساری است و خدا در همه چیز وجود دارد. از ثمرات این نوع بینش عشق به کل هستی است.

جریان دیگری که از ابتدای تشکیل تصوف رسمی، پدید آمد، صوفی نمایی بود و علت آن توجه مردم و نیز توجه به دستگاههای حکومتی به صفویه بوده است. ملامتیه برای مقابله یا اعتراض به این دسته پیدا شدند، ملامتیه معتقد بودند انسان باید نزد خدا بهتر از نزد خلق باشد. یعنی ربا را به شدت نکوهش کرده‌اند. و خوشامد نفس از تحسین مردم را مهلک دانسته‌اند. صوفی نمایی در قرن هفتم به جهت ابتذال شئونات اخلاقی و اجتماعی بر اثر حمله مغول به اوج رسید و در قرن هشتم توجه به عوارض دنیوی آفت مهم تصوف بشمار آمده است. در قرن نهم توجه به عوارض دنیوی به پیدایش صوفیان فئودال منجر شد، و از قرن دهم به بعد، عارفانی بوده‌اند اهل سیر و سلوک، که از سلسله‌های صوفیان تبری جسته‌اند، و در عین حال اهل فقاهت نیز نبوده‌اند. بعد از تأسیس سلسله صفویه و اقتدار آن و رسمی شدن تشیع، تمایلات صوفیان به گرایشات شیعی تبدیل شد، و با قدرت یافتن علمای شیعه که هم اهل ذوق و عرفان بوده‌اند و هم اهل فقه، از جاذبه خانقاه و تصوف کاسته شد.

نتیجه :

نثر دوران سلجوقیان ( سده های 11 – 12 میلادی )

نثر عرفانی مانند :

1- اسرالتوحید فی مقامات الشیخ ابوسعید که مربوط به سال های 1174 – 1185 میلادی است درباره ی زندگی عارف نامدار ابوسعید ابوالخیر و به قلم نبیره اش محمد بن منور نوشته شده است .

2- کشف المحجوب هجویری ( در گذشته به سال 73-1072 م ) که درباره ی زندگی و پندار های صوفیان نوشته شده و ظاهراً یکی از منابع عطار بوده است .

3- چند تالیف از شهید شهاب الدین سهروردی ( به سال 1191 م اعدام ) او فلسفه ی اشراق را تبلیغ می کرد و نخستین کسی است که نوشته هایش هم به عربی و هم به فارسی با شکل های مستعاء در ادبیات فارسی نونقل شده است .

4- تذکرهَ الاولیای عطار

5- (سوانح) احمد غزالی ( برادر مصلح نامدار مکتب صوفی گری) به کمک استعاره درباره ی عشق است .

ناپایداری ناشی از هجوم غز ها ،نبردهای داخلی ، از هم پاشیدگی حاکمیت متمرکز در سراسر ایران در سده 12 ، هجوم مغولان از انگیزه های عرفان در ایران شدند .

رباعی سرایان :

1- بابا طاهر عریان : بر خلاف دیگران بحر ویژه رباعی را بکار نبرد ، بلکه از بحر استفاده کرد . به همین علت رباعیاتش را دوبیتی می نامند .

2- شیخ الاسلام عبدالله انصاری : وی (1088-1006 م) متخلص به پیرانصار در تاریخ ادبیات فارسی نخستین رساله نویس به نثر قافیه دار ( نثر سجع ) است . مرشد وی ابئالحسن خرقانی ( در گذشته به سال 1033 م) بود . منازل السائرین از انصاری است . چهار نسحه از دست نوشته ی ترجمه ی (طبقات الصوفیه )