دانلود تحقیق اهداف تعلیم و تربیت از دیدگاه اسلام

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 9

اهداف تعلیم و تربیت از دیدگاه اسلام

با توجه به مبانى انسان شناختى اسلامى از قبیل فطرت الهى، مى توان اهداف تعلیم وتربیت را به سه طبقه ی هدف غایى و نهایى، اهداف متوسط یا زمینه ساز و اهداف جزئى و رفتارى تقسیم کرد.(1)البته وجود این طبقات بدین معناست که هدف نهایى، نقطه ی مطلوب است و براى دستیابى به آن باید از اهداف متوسط گذر کرد.ابتدا به شرح هدف غایى و سپس اهداف متوسط مى پردازیم:هدف غایى تعلیم و تربیت هدف غایى تعلیم و تربیت از نظر اسلام، این است که آدمى به کمال نهایى خود که قرب خداى متعال است نائل شود. به عبارت دیگر هدف غایى، قرب به ذات مقدسى است که مستجمع جمیع صفات جمالیه و کمالیه است، حقیقتى بى نهایت و کامل و مطلق که شایسته است در متن زندگى آدمیان حضور یابد و همه ی فعالیت های آنان به سوی اومعطوف گردد و محور همه ی افعالشان باشد.در تعلیم و تربیت اسلامى حرکت و هدایت آدمى به سوى خیر اعلى و مقصد نهایى ودر صراط مستقیم عبودیت حضرت حق، تسهیل مى شود (2) تا آدمى در پرتو ایمان و عمل صالح و تواصى به حق و تواصى به صبر، گردنه ها را در نوردد و موانع کمال را یکى بعد ازدیگرى پشت سر گذارد.از آیات قرآن کریم به روشنى بر مى آید که مرجع و منتهى و غایت حرکت آدمى، به سوى خداى سبحان است. اینک برخى از آیاتى را که بر این حقیقت دلالت دارند مى آوریم:1-و الی الله ترجع الامور (بقره / 210)همه ی امور به خدا باز می گردد.2-ان الی ربک الرجعی (علق / 8)محققا بازگشت به سوى خداست3-و ان الی ربک المنتهی (نجم / 42)و کار خلق به سوى خدا منتهى مى شود (که او منتهاى آمال عارفان و نیاز نیازمندان است).4-و الیه یرجع الأمر کله (هود / 123)و امور عالم همه به خدا باز مى گردد.5-یا أیتها النفس المطمئنة ارجعی الی ربک راضیة مرضیة فادخلی فی عبادی و ادخلی جنتی (فجر / 27-30)(به اهل ایمان، خطاب لطف رسد که:)اى نفس قدسى مطمئن و دلارام (به یاد خدا) امروز به حضور پروردگارت باز آی که تو خشنود، و او راضى از (اعمال) تو است باز آى و در صف بندگان خاص من درآى، و با خشنودى در بهشت من داخل شو.

ویژگى هاى هدف غایى

ویژگى های هدف غایى تعلیم و تربیت از نظر اسلام که به آن ماهیت مخصوص داده است، عبارتند از:1-سازگارى با فطرت و ساختار وجودى انسان: یکى از اصول بایسته در باب اهداف تعلیم و تربیت، همسازى آن ها با فطرت الهى انسان است. هدف غایى در تعلیم و تربیت اسلامى، با فطرت و ساختار وجودی آدمى هماهنگ است.2-جامعیت و شمول نسبت به همه ی ارزش های انسانى: هدف غایى در تعلیم و تربیت اسلامى، جامع جمیع ارزش های الهى و انسانى است که تعیین کننده مسیر زندگى اند.3-امکان پذیر بودن دستیابى به آن: آدمى در صورتى برای عمل برانگیخته مى شودکه دستیابى به نتیجه امکان داشته باشد. انجام عمل بدون دستیابى به نتیجه، موجب کاهش شوق و رغبت و انگیزه آدمى برای ادامه ی آن مى گردد. لذا دستیابى به هر یک ازمراحل و اهداف تربیت، ضامن تداوم و استمرار برنامه ی تعلیم و تربیت است. تعیین قرب به خدای سبحان به عنوان هدف نهایى تعلیم و تربیت اسلامى، به معناى دور از دسترس بودن آن نیست؛ چنان که ترتب اهداف بر یکدیگر نیز به معناى تقدم و تأخر زمانى آن ها نیست، بلکه به معناى ترتب منطقى است، یعنى جهت گیرى بى نهایت از مراحل ساده تربه سوى مراحل مشکل تر، آدمى با انجام هر عمل دینى، به تقربى همسان به آن عمل نائل مى شود. شاید بتوان گفت که حدیث قرب نوافل هم بر همین واقعیت دلالت دارد؛ زیرادر آن به نقل از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) چنین آمده است:خدای تعالى فرموده است: هیچ بنده ای به من تقرب نجسته است به چیزی محبوب تر ازآنچه بر او فرض کرده ام. و او پیوسته با نافله به من تقرب مى جوید تا آن که وى را دوست مى دارم و چون او را مورد محبت قرار دهم، گوش او مى شوم که با آن مى شنود، و دیده اومى گردم که با آن مى بیند، و دست او مى گردم که با آن تلاش و کوشش مى کند. اگر مرابخواند، دعاى وی را اجابت کنم و اگر از من چیزى بخواهد به او عنایت کنم. (3)

اهداف واسطه اى یا متوسط

منظور از اهداف متوسط یا واسطه ای یا زمینه ساز، اهدافى است که نسبت به هدف غایى ازوسعت و محدوده کمتری برخوردارند و حد واسط میان هدف غایى و اهداف جزئى و رفتاری اند 0بعضى از محققان معاصر اهداف تربیتى زمینه ساز یا متوسط را به چهار دسته ی کلى تقسیم کرده اند:الف-اهداف تربیتى که در آن ها خداى متعال محور توجه و فعالیت های تربیتى است.ب-اهداف تربیتى که در آن ها خود انسان محور توجه و فعالیت های تربیتى است.ج-اهداف تربیتى که در آن ها دیگران مورد توجه و محور فعالیت هاى تربیتى اند.د-اهداف تربیتى که در آن ها طبیعت، محور فعالیت هاى تربیتى است.البته هر یک از اهداف واسطه ای به نوبه ی خود به اهداف واسطه ای دیگرى تبدیل مى شوند که آن ها هم به نحوى از کلیت و شمول برخوردارند. (4)

1-ارتباط با خداى سبحان

در تعلیم و تربیت فرد در ارتباط با خداى متعال، اهداف تربیتى بیانگر نوع ارتباط نظرى و عملى آدمى با مبدأ آفرینش است. در این صورت باید تعلیم و تربیت بر معرفت و ایمان به خداى تعالى و پذیرش اسلام به عنوان دینى جامع و جاویدان و قبول قرآن به عنوان کامل ترین کتاب هدایت انسان و عمل بر اساس آن معرفت و ایمان، استوار باشد.دین باورى با شناخت خداوند آغاز مى شود: (اول الدین معرفته) (5) و شناخت خداوند عالى ترین شناخت هاست: (معرفة الله سبحانه اعلى المعارف). (6) امام صادق (علیه السلام) ضمن حدیثى فرمود: اگر مردم به ارزش شناخت خدا پى مى بردند، دیگر چشم به جلوه هاى دنیا در دست دشمنان خدا نمى دوختند و به شکوفه هاى حیات دنیا (که زود مى پژمرند واز میان مى روند) دل نمى بستند و از دنیا به اندک قانع مى شدند و آن چنان از معرفت خدالذت مى بردند که بهشتیان در باغ هاى بهشت (7)اگر درخت تعلیم و تربیت، میوه معرفت دهد وکام متربیان با حلاوت آن آشنا شود،ثمرات اخلاقى ارجمندى به دست مى آید. انسان با معرفت مى تو اند زبان خود را کنترل کند و به باتلاق شکم و شهوت فرو نغلتد و با روزه و عبادت، به عفت و صیانت نفس بپردازد. در روایات زیر از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مى خوانیم:من عرف الله و عظمه منع فاه من الکلام و بطنه من الطعام ، و عفی نفسه بالصیام و القیام (8)هرکس خدا را بشناسد و بزرگش شمارد، دهان از سخن باز خواهد داشت و شکم از طعام، و باروزه و نماز، نفس خود را صیانت خواهد کرد.لو عرفتم الله حق معرفته لزالت بدعائکم الجبال (9)