اصول پایه در طراحی بسته بندی 57 ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 57

اصول پایه در طراحی بسته بندی

طراحی بسته بندی را از چهار منظر مختلف می توان بررسی کرد:

روشی برای حفاظت محتویات بسته

عامل موثری بر قیمت گذاری محصول

بازاریابی که ویژگیها, و مزایای محصول را تبلیغ می کند.

بخشی از خود محصول

این مبحث به دو ویژگی آخر می پردازد , در حقیقت جایی که طراحی در راستای افزودن ارزش واقعی مطرح است . البته این به این معنی نیست که طراحی نقشی در بهبود نگهداری کالا یا کمک به بهبود راندمان قیمت ندارد.

طراحی بسته بندی در عصر حاضر از عملکردگرایی ساده فراتر رفته است و اکنون یکی از پیچیده ترین و جذاب ترین نمونه های هنر طراحان است . بیشتر محصولات بدون بسته بندی شان بی معنی اند.

یک بسته خوب طراحی شده باید ملزومات چرخه زندگی اش را دنبال کند.این چرخه زندگی از زمانی که برای بسته بندی محصولش به کار می رود (خواه با دست انجام شود یا در یک کارخانه) شروع می شود , تا سفرش به فروشگاه , و با رفتنش به محل استفاده ادامه می یابد و سرانجام پس از استفاده با قوانین زیست محیطی سخت رایج روبرو می شود.

بسته در هر یک از مراحل زندگی اش مقتضیات متفاوتی دارد: نگهداری محتویات , کمک به فروش آنها و کمک به مصرف کننده در استفاده از محصول .

مهم تر از همه, یک بسته باید در زمان خرید جلب توجه کند. هزاران محصول در فروشگاه برای جلب توجه خریدار در رقابت اند وطبق یافته های تحقیقات یک بسته در قفسه یک فروشگاه کمتر از سه ثانیه برای تصاحب این توجه فرصت دارد. این به این معنی نیست که بسته لزوما باید پر و برق یا ساده باشد , بلکه باید با سلایق مشتری همخوان باشد.

بیش از ده هزار بسته مختلف اعم از اجناس خوراکی و غیر خوراکی در یک سوپرمارکت معمولی برای انتخاب کردن وجود دارد. بنابراین رقابت برای دیده شدن در میان جمعیت است .

یک عامل کلیدی در کمک به شاخص بودن, داشتن نشانه های ساده وقابل تشخیص است .

نشانه هایی که حتی بدون نگاه مستقیم به آنها دیده می شوند. این نشانه ها را می توان " ارزشهای بصری" نامید. ابزارهایی وجود دارند. که می توان آنها را برای ایجاد ارزش بصری و در نتیجه بیشتر دیده شدن به کار برد از قبیل فرم , رنگ , تصویر سازی و اسم.

اینها فقط چند ترفند هستند که یک طراحی می تواند برای کمک به یک بسته که داد بزند "سلام به من نگاه کنید" استفاده کند . از این گذشته بسته باید مورد بررسی دقیقتر قرار گیرد. در این سطح توجه به سلسله مراتب و قابلیت درک اطلاعات مهم است.

اولا و مهم تر از همه , آیا بسته مزیت های کلیدی اش را سریع منتقل می کند, خواه قیمت باشد (این ارزانترین محصول در ویترین است) اشتها آوری باشد(این خیلی خوشمزه است) , یا مزیت های کاربردی مانند اندازه .

از این گذشته , طراح باید اطلاعات کمکی مانند دستورات کاربردی با ترکیبات ماده غذایی را در نظر بگیرد. درک صحیح این سلسله مراتب کلید خلق یک بسته بندی مشتری پسند است. اینجا جایی است که رقابت بسیار شدید است و نوآوری ارزشمند.

اهمیت بسته بندی در تجارت:

خواه شما یک تولید کننده باشید یا یک خرده فروش طراحی بسته بندی باید بعنوان یک سرمایه گذاری دیده شود نه یک هزینه. متاسفانه بسیاری از شرکتها هنوز ابتدا به قیمت طراحی نگاه می کنند تا به ارزش کا.

موضوع اصلی اینجا این است که اغلب بسته بندی می تواند به نوعی از ارزش واقعی ذکر شده ختم شود و گذشته از خود محصول , بسته بندی به Brand تبدیل می شود.

با اینکه بسته بندی مظهر Brand می شود . شرکت باید به خاطر داشته باشد که Brand احتیاج به مراقبت دقیقی دارند.

گرچه یک Brand قوی بسته بندی شده می تواند در مقابل فعالیت رقیب برای ساختن علامت تجاری مقاومت کند, اما شاید جالب تر این باشد که یک بسته بندی قوی می تواند وسیله ای برای به دست آوردن سود بالاتر ارائه نماید.

اینجا جایی است که رقابت بسیار شدید است و نو آوری ارزشمند

خلاصه کلام اینکه طراحی بسته بندی تقریبا همیشه روی سود و زیان شرکت تاثیر دارد. تلقی آن بعنوان یک هزینه و نه چیز دیگری بیشتر از یک روش برای خلق تزیینات , نتیجه گیری نادرستی خواهد بود. تلقی آن بعنوان یک سرمایه گذاری و به کار بردن آن به عنوان یک حربه استراتژیکی اغلب به سود کلان منتبخ می شود.

اهمیت بسته بندی برای ضایعات عمومی برای بسیاری از موسسات خدمات عمومی رسیدن به مزایای شیوه های برتر در طراحی بسته بندی مستقیماً مشهود نیست.

به طور کلی در بیمارستان و درمانگاه , طراحی بسته بندی درکمک به انتقال تمام اطلاعات ضروری است و مهم بین پزشک , پرستار و بیمار نقش بزرگی دارد. محدوده این پیامها از اطلاعاتی درباره مقدار استعمال دارو تا تصاویر در نظر گرفته شده برای دادن آرامش و اطمینان و تقویت اعتماد به نفس می باشد.

بعلاوه , بسته بندی هوشمند می تواند به توزیع دارو و سهولت استفاده برای افراد سالخورده و بیماران نا توان کمک کند.

باید به خاطر داشته باشیم بسته بندی رسانه ای است که وارد خانه های ما شده است و چیزی است که شاید آن را بارها در یک دوره طولانی می بینیم. بنابراین می تواند رسانه خوبی برای اطلاع رسانی پیرامون موضوعات بسیاری از پیامهای عمومی مفید بهداشتی درباره تغذیه سالم گرفته تا هشدار درباره استعمال دخانیات باشد.

طراحی بسته بندی در دنیای امروز

امروزه بسته بندی ها تابع صرفه اقتصادی و سهولت در حمل و نقل می باشند. قیمت , زمان و مکان مناسب تعیین کننده اقتصاد بازار آزاد هستند. بسته بندی های امروزی باید با توجه به استانداردهای بین المللی طراحی و تولید شوند. زیرا باید حداقل سهم قیمت تمام شده در هر واحد تولید (محصول) به بسته بندی تعلق بگیرد, علاوه بر این بسته بندی از نظر خریدار رایگان و جزء منافع او به حساب می آید. در واقع بسته بندی باید دارای ظاهری زیبا بوده , محتویات درونش را حفاظت کند و قابلیت چیدمان در حالت عمده وقرارگیری بر روی پالتهای استاندارد را داشته باشد و در نهایت روی قفسه های فروشگاه ایستایی لازم را داشته باشد.

تمامی موارد یاد شده بسیار مهم است اما در نهایت به یک بعد قضیه پرداخته و از احساسات سخنی به میان نیامده است . هر چقدر بیشتر این تصمیم گیری ها وابسته به بازرگانان باشد احتمال موفقیت برای کسب مجوز ابداع و نوآوری کمتر خواهد شد" دنیای امروز از تمام رسانه های موجود مثل تلویزیون و مجلات برای جلب نظر ما و

اصول علمی زیست مکانیک 13 ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 14

اصول علمی زیست مکانیک

فصل اول: معرفی تجزیه های بیومکانیک

فصل دوم: ویژگی های مکانیکی مواد

فصل سوم: بیومکانیک استخوان

فصل چهارم: بیومکانیک عضله اسکلتی

فصل پنجم: بیومکانیک زردپی و رباط

فصل هفتم: بیومکانیک مفاصل

فصل اول:

این فصل، اصول پایه ای به کار گرفته شده در سرتاسر این کتاب را برای درک ساختار و عملکرد سیستم اسکلت یا عضلانی به خواننده معرفی می کند. بیومکانیک مطالعه ی سیستم های بیولوژیکی توسط اجرای قوانین فیزیک می باشد. اهداف این فصل مرور اصول و ابزار تجزیه های مکانیکی و توضیح رفتار مکانیکی بافت هایی است که سیستم اسکلت عضلانی را می سازند. اهداف ویژه ی این فصل موارد زیر می باشد:

مرور اصولی که اساس قواعد بیومکانیکی بدن های استوار را شکل داده اند.

مرور رویکرد های ریاضی به کار گرفته شده برای انجام قواعد اسکلت استوار.

بررسی مفاهیم به کار رفته برای ارزیابی ویژگی های مواد دگردیس پذیر

توضیح ویژگی های بافت های بیولوژیکی اولیه

مرور اجزاء و رفتار مجموعه ی مفاصل

با ادراک اصول قواعد بیومکانیکی و ویژگی های زیستی بافت های اولیه ی سیستم اسکلت- عضلانی، خواننده در جهت اجرای این اصول برای هر قسمت بدن آماده خواهد شد تا مکانیک های حرکت نرمال هر قسمت را بداند و تأثیرات اختلالات پاتومکانیک یا مکانیک بیماری را در مورد جابه جایی احساس کند.

معرفی اصول بیومکانیک، دکتر اَندرو آرکادونا.

مرور اجمالی بر ریاضی

واحد های اندازه گیری

4

مثلثات

4

قواعد بردار

5

سیستم های مختصات

7

نیروها و لحظه ها

8

بردار نیروها

8

لحظه ها

9

نیروهای عضلانی

10

ایستاشناسی

11

اگرچه بدن انسان یک سیستم پیچیده ی بیولوژیکی باورنکردنی است که با تریلیون ها سلول ساخته شده، موضوعی است که مشابه قوانین بنیادی، بر ساختارهای ساده فلزی یا پلاستیک حکومت می کند. مطالعه ی جوابگویی سیستم های بیولوژیکی به نیروهای مکانیکی اشاره به یک عنوان بیومکانیکی دارد. با این که تا قرن بیستم به عنوان یک رشته علمی رسمی شناخته نشده بود، ولی بیومکانیک توسط علاقه مندانی چون لئوناردوداوینچی، گلیلئو گالیله، و آریستوتل مورد تحقیق قرار گرفته شده بود. به کارگیری بیومکانیک برای سیستم اسکلت عضلانی منجر به درک بهتر عمل و بد عملی اتصالات بدن شد و در نتیجه تجهیزات و شیوه هایی چون سیستم های اورتوپلاستی یا مفصل سازی و حل ورم مفاصل بهبود یافت. به علاوه، مفاهیم بیومکانیکی اسکلت- عضلانی برای متخصصین بالینی از قبیل جرّاحان ارتوپد و متخصصان درمان شناسی و **** مهم می باشند.

بیومکانیک گاهی اوقات به اتصال میان ساختار و عملکرد اشاره می کند. مادامیکه یک درمان شناسی به طور نمونه یک بیمار را از منظره ی حرکت شناختی بدن ارزیابی می کند، گاهی اجرای یک تجزیه ی کامل بیومکانیکی عملی یا ضروری نمی باشد. امّا یک دانش جامع از بیومکانیک و آناتومی (کالبدشناسی) برای درک چگونگی عملکرد سیستم عضلانی ضروری می باشد. بیومکانیک همچنین می تواند در ارزیابی انتقادی درمان ها و سنجش های پیشنهادی جدید و رایج برای بیمار، مفید واقع شود. در نهایت یک درک کلّی از بیومکانیک برای فهمیدن برخی اصطلاحات علمی همراه با حرکت- شناسی (مثل: تورکو، دَم و ...) لازم است.

اهداف این فصل:

مرور بعضی از اصول کلی ریاضی به کار رفته در بیومکانیک

اصول طرح درس کتاب آموزش قرآن اول راهنمایی 7 ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 9

اصول طرح درس ( روزانه )

موضوع : کتاب آموزش قرآن اول راهنمایی

عنوان : درس یازدهم ـ آیات 20 تا 28 سوره لقمان

هدف کلی : یادگیری قرائت صحیح و مفاهیم آیات 20 تا 28 سوره لقمان

حیطه : شناختی ، عاطفی

هدفهای اجرایی نهایی :

مخاطبین : 28 نفر دانش آموز کلاس اول راهنمایی مدرسه راهنمایی آرمیتا مصلی نژاد ‌

شرایط : 90 دقیقه وقت ، روش ـ پرسش و پاسخ ، سخنرانی ، آزمایش

وسایل کمک آموزشی: تخته ، گچ ـ کتاب ، کارت آموزشی ، چرخ گردون و استامپ .

رئوس مطالب و مفاهیم درس :

روان خوانی آیات 20 تا 28 سوره لقمان .

آشنایی با معنای برخی از کلمات پر استعمال قرآن .

ترجمة برخی عبارات و ترکیبات قرآنی .

علاقه و انس بیشتر به قرائت و فهم آن .

آشنایی با معارف قرآن و جنبه های اعجاز آمیز آن .

معرفت به حکمت آمیز بودن افعال خداوند.

هدفهای درسی (جزئی )

دانش آموزان پس از گذراندن این درس باید :

آیات 20 تا 28 سوره لقمان را روان بخوانند .

کلمات جدول شماره 1 را معنا کنند .

ترکیبهای قرآنی جدول شماره 2 را ترجمه کنند .

درست یا نادرست بودن عبارات قرآنی را تشخیص دهند .

درباره عظمت قرآن و جنبه های اعجاز آمیز آن 3 دقیقه صحبت کنند.

نمونه هایی از مخلوقات حکمت آمیز خدا را (که انسان به آنها رسیده) بیان کنید.

رفتارهای ورودی دانش آموزان

دانش آموزان :

1ـ با آداب قرائت قرآن آشنا بوده و آنها را رعایت کنند.

2ـ علائم ، صداهای کوتاه و کشیده را تشخیص داده و دروس گذشته را قرائت کنند.

3ـ لغات مربوط به دروس گذشته را معنا کنند.

4ـ عبارات و ترکیبات دروس گذشته را ترجمه نمایند.

5ـ درستی ترجمه عبارات قرآنی را با ذکر علت بیان کنند.

مراحل تدریس

1ـ مهارت آغازین

1 دقیقه

2ـ ارزشیابی تشخیصی

5 دقیقه

3ـ آمادگی فراگیر و ایجاد انگیزه

2 دقیقه

4ـ ارائه مطلب و شروع درس

1 دقیقه

5ـ استفاده از نوار آموزشی

5 دقیقه

6ـ ارزشیابی مستمر

5 دقیقه

7ـ حل جدول شماره 1

7 دقیقه

8ـ حل جدول شماره 2

2 دقیقه

9ـ حل جدول شماره 3

2 دقیقه

10ـ حل جدول شماره 4

2 دقیقه

11ـ بحث شناخت (راز سر انگشتان)

8 دقیقه

12ـ ارزشیابی پایانی

3 دقیقه

13ـ ارزشیابی آتی

1 دقیقه

14ـ اختتام

1 دقیقه

مراحل تدریس

1ـ مهارت آغازین :

دعای شروع ، احوالپرسی ، حضور و غیاب

2ـ ارزشیابی تشخیصی :

تعدادی کارت آموزشی که لغات دروس گذشته روی آنها نوشته شده میان دانش آموزان توزیع می شود. (در ضمن آن ، بچه ها حتماً درس قبل را خوب خواندید و یاد گرفتید البته می دانید که هر جلسه مروری بر لغات دروس گذشته داریم) قبل از شروع از دانش آموزان پرسیده می شود که اگر از دروس گذشته اشکالی دارند بیان نمایند. جهت ارزشیابی هر بار 2 دانش آموز خوانده شده و هریک بعد از تلاوت چند آیه از درس گذشته لغاتی را که توسط دانش آموزان کلاس به ترتیب نشان داده می شود معنا می کنند. به این ترتیب درس گذشته 2 بار مرور می شود. ( از هر دانش آموز 4 لغت از درس گذشته و 2 لغت از دروس دیگر پرسیده می شود)

3ـ آمادگی فراگیر و ایجاد انگیزه :

بچه ها اگر بخواهید پیش فرد بزرگی که خیلی دوستش دارید بروید و از صحبتها و راهنمائیهایش استفاده کنید چه حس و حالی دارید ؟ حال اگر بدانید این فرد بزرگ و عزیز می خواهد چیزهای خیلی خیلی مهم که راز و رمز موفقیت و خوشبختی شما در زندگی است برایتان بگوید آن موقع با چه شور و حالی در حضورش آماده می شوید و به حرفهایش گوش می دهید؟ چقدر مواظبید یک لحظه حواستان پرت نشود ؟ دیگر سرا پا می شوید چشم و گوش . اگر بتوانید چند تا ؟ … دیگه هم ؟ …

حال وقتی ما قرآن می خوانیم در محضر چه کسی هستیم ؟ کی با ما حرف می زند ؟ چی به ما می گوید ؟ … آنچه را که در طول زندگی ، زندگی دنیا و آخرتمان بهش احتیاج داریم . آنچه باعث سرافرازی ، آرامش و سعادتمان می شود را به ما می گوید. برای همین سفارش شده (کارت آموزشی ، اذا قری القران… مقابل دانش آموزان نصب می گردد)با ایما و اشاره هنگامیکه قرآن تلاوت می شود. سکوت کنید و گوش فرا دهید.

4ـ ارائه مطلب و شروع درس :

اصول طرح درس کتاب آموزش قرآن اول راهنمایی 7 ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 9

اصول طرح درس ( روزانه )

موضوع : کتاب آموزش قرآن اول راهنمایی

عنوان : درس یازدهم ـ آیات 20 تا 28 سوره لقمان

هدف کلی : یادگیری قرائت صحیح و مفاهیم آیات 20 تا 28 سوره لقمان

حیطه : شناختی ، عاطفی

هدفهای اجرایی نهایی :

مخاطبین : 28 نفر دانش آموز کلاس اول راهنمایی مدرسه راهنمایی آرمیتا مصلی نژاد ‌

شرایط : 90 دقیقه وقت ، روش ـ پرسش و پاسخ ، سخنرانی ، آزمایش

وسایل کمک آموزشی: تخته ، گچ ـ کتاب ، کارت آموزشی ، چرخ گردون و استامپ .

رئوس مطالب و مفاهیم درس :

روان خوانی آیات 20 تا 28 سوره لقمان .

آشنایی با معنای برخی از کلمات پر استعمال قرآن .

ترجمة برخی عبارات و ترکیبات قرآنی .

علاقه و انس بیشتر به قرائت و فهم آن .

آشنایی با معارف قرآن و جنبه های اعجاز آمیز آن .

معرفت به حکمت آمیز بودن افعال خداوند.

هدفهای درسی (جزئی )

دانش آموزان پس از گذراندن این درس باید :

آیات 20 تا 28 سوره لقمان را روان بخوانند .

کلمات جدول شماره 1 را معنا کنند .

ترکیبهای قرآنی جدول شماره 2 را ترجمه کنند .

درست یا نادرست بودن عبارات قرآنی را تشخیص دهند .

درباره عظمت قرآن و جنبه های اعجاز آمیز آن 3 دقیقه صحبت کنند.

نمونه هایی از مخلوقات حکمت آمیز خدا را (که انسان به آنها رسیده) بیان کنید.

رفتارهای ورودی دانش آموزان

دانش آموزان :

1ـ با آداب قرائت قرآن آشنا بوده و آنها را رعایت کنند.

2ـ علائم ، صداهای کوتاه و کشیده را تشخیص داده و دروس گذشته را قرائت کنند.

3ـ لغات مربوط به دروس گذشته را معنا کنند.

4ـ عبارات و ترکیبات دروس گذشته را ترجمه نمایند.

5ـ درستی ترجمه عبارات قرآنی را با ذکر علت بیان کنند.

مراحل تدریس

1ـ مهارت آغازین

1 دقیقه

2ـ ارزشیابی تشخیصی

5 دقیقه

3ـ آمادگی فراگیر و ایجاد انگیزه

2 دقیقه

4ـ ارائه مطلب و شروع درس

1 دقیقه

5ـ استفاده از نوار آموزشی

5 دقیقه

6ـ ارزشیابی مستمر

5 دقیقه

7ـ حل جدول شماره 1

7 دقیقه

8ـ حل جدول شماره 2

2 دقیقه

9ـ حل جدول شماره 3

2 دقیقه

10ـ حل جدول شماره 4

2 دقیقه

11ـ بحث شناخت (راز سر انگشتان)

8 دقیقه

12ـ ارزشیابی پایانی

3 دقیقه

13ـ ارزشیابی آتی

1 دقیقه

14ـ اختتام

1 دقیقه

مراحل تدریس

1ـ مهارت آغازین :

دعای شروع ، احوالپرسی ، حضور و غیاب

2ـ ارزشیابی تشخیصی :

تعدادی کارت آموزشی که لغات دروس گذشته روی آنها نوشته شده میان دانش آموزان توزیع می شود. (در ضمن آن ، بچه ها حتماً درس قبل را خوب خواندید و یاد گرفتید البته می دانید که هر جلسه مروری بر لغات دروس گذشته داریم) قبل از شروع از دانش آموزان پرسیده می شود که اگر از دروس گذشته اشکالی دارند بیان نمایند. جهت ارزشیابی هر بار 2 دانش آموز خوانده شده و هریک بعد از تلاوت چند آیه از درس گذشته لغاتی را که توسط دانش آموزان کلاس به ترتیب نشان داده می شود معنا می کنند. به این ترتیب درس گذشته 2 بار مرور می شود. ( از هر دانش آموز 4 لغت از درس گذشته و 2 لغت از دروس دیگر پرسیده می شود)

3ـ آمادگی فراگیر و ایجاد انگیزه :

بچه ها اگر بخواهید پیش فرد بزرگی که خیلی دوستش دارید بروید و از صحبتها و راهنمائیهایش استفاده کنید چه حس و حالی دارید ؟ حال اگر بدانید این فرد بزرگ و عزیز می خواهد چیزهای خیلی خیلی مهم که راز و رمز موفقیت و خوشبختی شما در زندگی است برایتان بگوید آن موقع با چه شور و حالی در حضورش آماده می شوید و به حرفهایش گوش می دهید؟ چقدر مواظبید یک لحظه حواستان پرت نشود ؟ دیگر سرا پا می شوید چشم و گوش . اگر بتوانید چند تا ؟ … دیگه هم ؟ …

حال وقتی ما قرآن می خوانیم در محضر چه کسی هستیم ؟ کی با ما حرف می زند ؟ چی به ما می گوید ؟ … آنچه را که در طول زندگی ، زندگی دنیا و آخرتمان بهش احتیاج داریم . آنچه باعث سرافرازی ، آرامش و سعادتمان می شود را به ما می گوید. برای همین سفارش شده (کارت آموزشی ، اذا قری القران… مقابل دانش آموزان نصب می گردد)با ایما و اشاره هنگامیکه قرآن تلاوت می شود. سکوت کنید و گوش فرا دهید.

4ـ ارائه مطلب و شروع درس :

اصول تربیت از دیدگاه اسلام 16 ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 16

اصول تربیت از دیدگاه اسلام

چکیده

این مقاله، پس از تعریف اصل و بیان ضرورت آن در مباحث تعلیم و تربیت، به ویژگى‏هاى حاکم بر اصول تربیتى مى‏پردازد، و سپس اصولى از قبیل: خدامحورى، تعبدمدارى، متربى‏محورى، زندگى محورى، فردمحورى، عمل‏گرایى، اخلاق‏مدارى، سعى‏محورى، اعتدال‏گرایى، محبت‏محورى، نظارت‏مدارى، خوف و رجا، مرگ‏اندیشى، آخرت‏اندیشى و آرمان‏گرایى را مورد بررسى قرار مى‏دهد و در پایان به دست‏آوردهاى تربیتى این اصول مى‏پردازد.

واژه‏هاى کلیدى: اصول تربیتى، تعلیم و تربیت اسلامى، اخلاق، فطرت، انسان‏شناسى.

مقدمه

وجود اصول و قواعد کلّى در مناسبات انسانى و مرجعیت آن براى تفسیر رفتارها آن‏چنان آشکار است که غالباً نیازى به بیان تشریحى آن وجود ندارد. بدیهى است که هیچ کنش و واکنش انسانى نمى‏تواند در خلأ و بدون ضابطه‏اى مشخص آغاز، و بى‏هدف پایان پذیرد. رفتارهاى یکسان زیادى مى‏توان یافت که خاستگاه واحدى ندارند؛ به منظور متفاوتى انجام مى‏شوند و احتمالاً نتایج مختلفى نیز به بار مى‏آورند.

امر تربیت که یکى از زمینه‏هاى مهم در مناسبات انسانى است نیز از این قاعده مستثنا نیست. نحله‏ها و مکاتب تربیتى هیچ‏گاه خود را فارغ از چارچوب‏هاى بنیادین و اصول نظرى معرفى نمى‏کنند. حتى مکتب‏هایى چون رفتارگرایى، که بر رفتار تأکید مى‏کنند و اهداف کلى و آرمانى را چندان قابل مطالعه و تحقیق نمى‏دانند، نیز هرگز ادعایى در شکستن حصر قواعد و اصول کلى حاکم بر رفتار را ندارند؛ چرا که پذیرش همین قواعد و اصول کلى سبب امتیاز و تشخیص مکاتب تربیتى و جدایى آنها از یکدیگر مى‏شود. آنچه همه، بر سر آن اتفاق نظر دارند داشتن هدف و روشهاى متناسب با آن است. انتخاب هدفهاى تربیتى ریشه در نوع انسان‏شناسى مختلف دارد و هدفها، تعیین‏کننده نوع روشهاى تربیتى‏اند. بنابراین، مى‏توان هماهنگى اصول را با مبانى انسان‏شناسى از طریق هدف و غایت‏شناسى کاملاً توجیه کرد. به بیانى واضحتر منشأ انشقاق اصول، اهدافى است که همواره از زوایاى درک موقعیت انسان در جهان بر اساس رویکردهاى گوناگون به او و جهان دریافت شده است. با توجه به آنچه بیان شد، حداقل مفاهیمى که در دستور کار هر مکتب تربیتى قرار مى‏گیرد عبارت است از: مبنا، هدف، اصل و روش. شناخت مفاهیم مزبور و درک نحوه ارتباط آنها نسبت به یکدیگر و کارکرد متمایز هر یک در زمینه‏ى تربیت، ما را به ساخت چارچوب یا نظام تربیتىِ مشخص رهنمون مى‏سازد؛ چارچوبى که فرایند تربیت در آن آغاز، و به سرانجامى متناسب با شاخص‏هاى آن، نایل مى‏شود.

مفهوم «اصل» در قلمرو تربیت

ارائه‏ى تعریفى نسبتا جامع از اصل، مبتنى بر شناخت روابط موجود میان عناصر تشکیل‏دهنده‏ى نظام تربیتى است. شاید نفى ویژگى عناصر دیگر تشکیل‏دهنده‏ى نظام از اصل، زمینه‏ى مناسب‏ترى را براى شناخت آن فراهم آورد. اصلْ داراى ماهیتى هنجارى، و ناظر به «باید»هاست؛ از این جهت با «مبنا» که خود منشأ اشتقاق اصل است و ماهیتى کاملاً توصیفى دارد و ناظر به «هست»هاست، متفاوت است (هوشیار، ص16؛ باقرى، نگاهى دوباره به تربیت اسلامى، ص68؛ شریعتمدارى، اصول و فلسفه تعلیم و تربیت، ص11).

از طرف دیگر، اصل با هدف نیز نمى‏تواند یکى باشد، چراکه ابزارى براى نیل به آن (هدف) قلمداد مى‏گردد (هوشیار، ص12 و شکوهى، ص84). البته ذکر این نکته مهم است که اصل یک ابزار و معیار کلّى براى گزینش روش‏هاى گوناگون است؛ از این‏رو نمى‏تواند همان روش باشد، بلکه راه‏نمایى براى انتخاب روش‏هاى تربیت قلمداد مى‏شود. (هوشیار، ص17 و احمدى، ص107 و باقرى، ص69 و شریعتمدارى، ص11).

هر گاه در فرایند تربیت بخواهیم به هدف برسیم باید پیوسته ارتباط ساخت (مبنا) و عمل (روش) را با عامل هدف در قالب اصل تعریف نماییم. در واقع اصل، حاصل مشارکت این سه عامل اساسى در نظام تربیتى است؛ بنابراین، ارائه‏ى هر گونه تعریفى از اصل، بدون توجه به مشارکت عوامل سه‏گانه مذکور، نمى‏تواند یک تعریف کامل و جامع باشد. بدین لحاظ، تعریف مورد نظر ما نگاهى انحصارى به هیچ یک از ساختار یعنى مبنا و کارکرد یعنى روش، ندارد؛ بلکه داراى رویکرد ارتباط متقابل میان ساختار (مبنا) و کارکرد (روش) است (هوشیار، ص49؛ دیویى، ص78 و شاتو، ص258).

بر اساس این رهیافت، تعریف اصل چنین است: سلسله قواعد و معیارهاى کلى (بایدها) که متناسب با ظرفیت‏هاى انسان انتخاب و به منظور تعیین روش‏هاى تربیتى براى دستیابى به اهداف، مورد توجه قرار مى‏گیرند.

ضرورت و فایده‏ى اصل تربیتى

تربیت به عنوان فرایندى که نتیجه‏ى آن صرفا در مقام عمل روشن مى‏شود، داراى وجهه‏اى کاملاً عملى و کاربردى است. از این جهت، هرگونه تلاش نظرى در چارچوب مفهومى باید ناظر به فواید عملى باشد. در این میان نقش مبدّل‏هاى نظرى به عملى و انتقال‏دهنده‏ها روشن مى‏شود. تبلور مفهوم مبدّل در ماهیت اصل تربیتى، به عنوان آخرین مرحله‏ى نظر و سرآغاز اوّلین مرحله عمل تربیتى، مهم‏ترین نقشى است که ضرورت وجود اصول را در نظام تربیتى تبیین مى‏کند (شکوهى، ص142).

بنابراین، مى‏توان فواید ذیل را براى اصل تربیتى ترسیم کرد:

الف) تأثیر در نیل به هدف تربیتى (هوشیار، ص8ـ14؛ زاهدى، ص81؛ کلیات نظام آموزش و پرورش جمهورى اسلامى ایران، ص50 و راسخى، ص24)؛

ب) انعطاف در روش‏ها (شکوهى، ص133)؛

ج) محوریت اصول در ایجاد ارتباط منطقى بین عناصر نظام تربیتى.

ویژگى‏هاى حاکم بر اصول تربیتى:

ویژگى‏هاى حاکم بر اصول تربیتى را مى‏توان به شرح زیر برشمرد:

الف) اصل امرى ابداعى و اختراعى نیست، بلکه با توجه به مبانى خود قابل دستیابى است و یا از رهگذرِ دریافتِ عنصر مشترکِ روش‏هاى مختلف قابل احراز و کشف است؛

ب) اصل مفهومى کلى است و ملاک و معیار واقع مى‏شود؛ بنابراین نمى‏تواند امرى جزئى و داراى یک مصداق معین باشد (شاتو، ص194)؛

ج) اصل صرفا یک پدیده مفهومى است. تفاوت ماهوى اصل با دیگر عناصر نظام تربیتى، یعنى مبنا، هدف و روش، در بعد مفهومى آن است؛ به این معنا که، اصل از ارتباط میان دیگر مفاهیم زاییده مى‏شود، در حالى که مفاهیم مبنا، هدف و روش داراى منشأ انتزاع عینى هستند؛

د) اصل ماهیتى هنجارى (ارزشى) دارد. نظر به این‏که اصل، قاعده و معیارِ عمل و ناظر بر آن‏است، نمى‏تواند رویکردى توصیفى‏نسبت به واقعیات تحت عنوان خود داشته باشد، بلکه، برخلاف مبنا که جنبه‏ى توصیفى از واقعیات دارد، درصدد ارائه‏ى واقعیتى مطابقِ مدلول خود و هنجارى متناسب با خاستگاه خود است. به طور کلّى، اصول تربیت متضمن ارزش‏گذارى متناسب با مبناى پذیرفته شده در تربیت و اهداف مورد نظر آن است؛

ه ) اصل بر روش حاکمیت است و ضابطه مفهومى و رابطه‏اى براى استفاده از روش‏هاست؛ بدین معنا که اصلْ راه‏نمایى نظرى براى گزینش روش‏هاى خاص متناسب با اهداف و طرد دیگر روش‏هاست.

ارتباط اصول با دیگر عناصر نظام تربیتى

نظام مشتمل بر ارکان و عناصرى است که به گونه‏اى منظم با یکدیگر در ارتباط متقابلند. درک بهتر از موقعیت هر یک از عناصر تشکیل دهنده‏ى آن، منوط به کشف ارتباط آن عنصر با دیگر عناصر تشکیل دهنده‏ى نظام مزبور است.

به طور خلاصه، اصل داراى رابطه‏اى یک جانبه با «مبنا» در قالب اشتقاق از آن است و مبانى نیز مفاهیم توصیفى از هست‏ها و واقعیات‏اند. اصل‏ها همان قوانین حاکم بر اعمال تربیتى‏اند که با توجه به ظرفیت‏ها و استعدادهاى متربى، یعنى مبانى انسان‏شناسى شکل گرفته‏اند. اگرچه، این ارتباط به معناى اشتقاق یکپارچه در رابطه علّى و معلولى نیست، بلکه به معناى توجه به زیرساخت‏هاى وجودى در تدوین قوانین تربیتى است.

ارتباط اصل با هدف ارتباطى دوسویه است؛ یعنى همان‏طور که اصل دخالت کاملى در نحوه‏ى وصول به هدف دارد و بدون تمسّک به آن دست‏یابى به هدف میّسر نیست، هر هدفى نیز مى‏تواند براى تحقق خود اصولى را تجویز نماید. مسلما با توجه به ماهیّت اهداف درمى‏یابیم که هر هدفى متناسب با موضوع تربیت، یعنى انسان در نظر گرفته مى‏شود؛ از این رو، اصولى که با توجه به اهداف استخراج مى‏شوند، بدون عنایت به مبانى انسان‏شناسى مورد ارزیابى قرار نمى‏گیرند. بدین لحاظ مى‏توان چنین نتیجه گرفت که اصول، با توجه به پیش‏فرض‏هاى انسان‏شناسى و در نظر گرفتن توانایى‏ها و ویژگیهاى انسان، او را براى دستیابى به اهداف کمک مى‏کنند.

ارتباط اصل با روش در قالب حاکمیت اصل بر آنها توجیه مى‏شود. این ارتباط صرفا از لحاظ کارآیى و سودمندىِ روش، جهت نیل به هدف موردنظر است؛ از این‏رو این‏که گفته مى‏شود روش‏ها از اصول اخذ مى‏گردند، به معناى این نیست که روش‏ها معلول اصول‏اند، بلکه اصول صرفا تبیین‏کننده‏ى نحوه‏ى استفاده از آنها هستند.

منابع اکتشاف اصول تربیت اسلامى

با توجه به حاکمیت روح کلى دین بر ابعاد مختلف و عناصر گوناگون نظام تربیت دینى، هر یک از عوامل مزبور نیز باید به نحوى رنگ دینى داشته باشد. اصل نیز که قانون حرکت و اعمال روشهاى تربیت دینى است از این قاعده مستثنا نیست. بنابر این براى اکتشاف اصول تربیت دینى باید به چگونگى ارتباط آنها با خاستگاه‏شان یعنى دین توجه لازم نمود. مقایسه‏اى اجمالى بین نحوه‏ى اکتشاف و مبانى دریافت اصول در تربیت ـ که ریشه در مناسبات عرفى انسان‏ها با یکدیگر در رفتارهاى اجتماعى دارد ـ ما را به این امر رهنمون مى‏سازد که هر گونه انتساب مستقیم یا