لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 76
مقدمه:
ابداع کلیدهای جیوه ای فشار قوی در پنجاه سال قبل مسیر توسعه تکنولوژی انتقال HVDC را هموار کرد. تا سال 1945، اولین لینک DC تجاری با موفقیت بکار گرفته شده بود و نمونه های بزرگتری در حال تولید بود. موقعیت تکنولوژی جدید موجب گردید که تحقیقات و تلاشها به سمت ساخت کلیدهای نیمه هادی پیش رود و تا اواسط دهه 60، این کلیدها جایگزین کلیدهای قوس جیوه ی شدند. بعد تاریخی و پیشرفت های فنی تکنولوژی HVDC بطور مفصل در مراجع بیان گردیده است. پیشرفت های قال توجه در بهبود قابلیت اطمینان و ظرفیت کلیدهای تایریستوری موجب کاهش هزینه مبدل ها در مسافتهای انتقال و در نتیجه افزایش قدرت رقابت طرح های DC شده است.
در هر حال عدم امکان خاموش کردن تایریستورها محدودیت مهمی در ملاحظات مربوط به توان راکتیو و کنترل آن پدید می آورد. این محدودیت موجب ظهور تجهیزات الکترونیک قدرت با قابلیت های کنترلی بیشتر شده است برای نمونه IGBT , GTO، اما تا لحظه نوشتن این مطالب، هیچکدام از این دو بدلیل ظرفیت مورد نیاز، نتوانسته اند رقیب تایریستور در طرح های HVDC با ظرفیت زیاد شود. از طرف دیگر ظرفیت این تجهیزات جدید امکان توسعه تکنولوژی فراهم آورده FACTS را- موضوع این کتاب- به منظور مقابله با مشکلات خاص موجود و با هزینه ای کمتر از هزینه HVDC فراهم آورده است.
طرح مباحث مربوط به انتقال DC در این کتاب متناقض به نظر می رسد زیرا اغلب FACTS , HVDC در تکنولوژی رقیب محسوب می شوند. مشکل به تغییر نادرست از کلمه «انتقال» بر می گردد. انتقال معمولا بیانگر مسافت طولانی است در صورتیکه بخش بزرگی از لینک های DC موجود، اتصالات میانب با مسافت صفر هستند. امروز، مرزهای بین ادوات HVDC , FACTS، به نوع تجهیزات حالت جامد (تجهیزات حالت جامدی که در حال حاضر در HVDC بکار می روند، محدود به یکسوکننده های کنترل شده سیلیکونی می باشند) و ظرفیت طرح ارتباط دارد. بهرحال با بهبود ظرفیت و توانائی های تجهیزات جدید استفاده خواهد شد و در FACTS سعی خواهد شد که کنترل توان بصورت مستقیم تری انجام شود مثلا با توسعه اتصال دهنده توان میانی آسنکرون، یعنی لینک HVDC پشت پشت. از این رو می توان لینک پشت به پشت را نیز جزء ادوات FACTS به حساب آورد و این فصل در مورد همین کاربرد HVDC است.
معرفی شبکه های HVDC , AC و تکنولوژی انتقال DC با ولتاژ بالا (HVDC)
اتصال سیستم های AC با لینک DC:
در مسافت های کمتر از مسافت break-even باری اتصال در سیستم یا ناحیه مستقل استفاده از انتقال توان بصورت AC ترجیح داده می شود. برای این منظور باید برخی ملاحظات ضروری را که برخی از آنها در زیر آورده شده است رعایت کرد.
لینک باید ظرفیت کافی برای برقراری عبور توان در مقادیر موردنظر را داشته باشد و پس از وقوع اغتشاش سریعا به وضعیت قبل از اغتشاش باز گردد. وجود یا ساخت مراکز دیسپاچینگ با امکانات مخابراتی قابل اعتماد سریع. هر کدام از سیستمها باید قابلیت حفظ و کنترل فرکانس عادی را داشته باشد و از همین دو بایستی بتواند ذخیره چرخان بلند مدت و کوتاه مدت کافی فراهم آورد. معمولا در اکثر کشورها نواحی جداگانه با کمبود توان مواجه می شوند بویژه در زمان اوج مصرف که فرکانس شبکه بسیار پایین می ماند (حفظ ذخیره چرخان ممکن نیست). در چنین مواردی اتصال ناحیه های بوسیله اتصال میانی به صورت سنگرون بسیار مشکل است. برای اتصال میانی آسنکرون، دو انتخاب وجود داردک یکی بوسیله انتقال HVDC و دیگری بوسیله یک پست پشت به پشت HVDC. انتخاب اول یعنی انتقال HVDC زمانی از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است که فاصله طولانی و مقدار انرژی تبادلی زیاد باشد. در حالتی که بخواهیم توان اضافی یک ناحیه را برای مدت کوتاهی به ناحیه دیگر انتقال دهیم و همچنین برای تقویت هر کدام از سیستم ها در مواقع اضطراری، HVDC 1شت به پشت انتخاب مناسب تری است.
مبدل HVDC:
برای تطابق لحظه ای ولتاژهای طرف AC , DC در فرآیند تبدیل (شکل 3-1)، باید امپرانس سری کافی در طرف AC , DC مبدل قرار داده شود. با روش پیشین، اغلب تبدیل منبع ولتاژ حاصل می گرددو تغییر جریان DC بوسیله کنترل تایریستور امکان پذیر است اگر راکتور هموار کنند بزرگی در طرف DC قرار داده شود، فقط پالس های جریان مستقیم ثابت از تجهیزات کلیدزنی عبور کرده و به سیم پیچ های ثانویه ترانسفورماتور می رود. پس از آن، این پالس های جریان مطابق با نسبت تبدیل و اتصال ترانسفورماتور، به طرف اولیه انتقال داده شده و به این ترتیب یک مبدل جریان با امکان تنظیم ولتاژ مستقیم بوسیله کنترل تایریستور حاصل می شود. تبدیل ولتاژ در مبدل هی قوس جیوه بکار گرفته نشد زیرا حذف اغتشاش های تولید شده ناشی از قوس معکوس ناممکن بود.
تبدیل ولتاژ AC.DC
طرح های تایریستوری، تغییرات سریع منبع ولتاژ مستلزم استفاده از امپدانس سری بزرگ است که برای جبران توان راکتیو، مقرون به صرفه نیست، بنابراین دلایل، در طراحی مبدل های HVDC تبدیل جریان توضیح داده می شود. به منظور استفاده بهینه از مبدل و ولتاژ معکوس با پیک کم در دو سر کلیدهای مبدل، در مبدل های HVDC منحصرا از پل سه فاز شکل استفاده می شود. با طرح های HVDC، فقط از اتصالات ساده ترانسفورماتورها استفاده می شود. این امر بدلیل عایق های ترانسفورماتور است که باید قدرت تحمل ولتاژهای متناوب همراه با ولتاژهای مستقیم زیاد را داشته باشد. با استفاده از اتصالات موازی ترانسفورماتور ستاره/ مثلث و ستاره/ ستاره می توان به سهولت تعداد 12 پالس را بدست آورد در شکل است، پایین ترین مولفه جریان هارمونیکی مشخصه آن هارمونیک یازدهم بوده و هزینه فیلتر بطور قابل ملاحظه ای کاهش یافته است.
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل : .doc ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحه : 3 صفحه
قسمتی از متن .doc :
دماسنج جیوه ای
مشهورترین نوع دماسنج ,دماسنج جیوه ای است که بر اساس انبساط جیوه بر اثر افزایش دما کار میکند .این دماسنج حبابی دارد که تقریبا تمامی جیوه ی دماسنج داخل ان قرار دارد وبه لوله ای مویین متصل است. با انبساط جیوه ستون جیوه بالا میرود و این معیاری است برای دما سنجی.
دما با وسیله ای به نام دما سنج اندازه گیری میشود .روی همه ی دما سنج ها مقیاسی است که با خواندن ان ها دما را پیدا میکنیم .
برای اندازه گیری دمای یک جسم باید مخزن دماسنج را در تماس کامل با ان جسم قرار دهیم . همین امر باعث میشود انرژی گرمایی از جسمی که دمای بیشتری دارد به جسمی که دمای کمتری دارد منتقل شود تا دو جسم همدما شوند.در این صورت عددی که در مقابل سطح مایع درون لوله ثبت شده است برابر دمای جسم است .
یکای دما
دما را بر حسب یکا های مختلفی بیان میکنند. یکی از معمولترین یکاهای دما درجه ی سلسیوس یا سانتی گراد است که با c نمایش داده میشود.
برای نمایش دما بر حسب سلسیوس معمولا از حرف تتای یونانی استفاده میشود.
مقیاس دمای مطلق
برای دما حدّ بالایی وجود ندارد,مثلا دمای درون خورشید بیش از 15 میلیون درجه سلسیوس است .ستاره های دیگر نیز وجود دارند که دمای انها بیشتر از این است اما دما یک حدّ پایین وجود دارد .این دما تقریبا برابر 273- درجه ی سانتی گراد است که انرا صفر مطلق یا صفر کلوین مینامند .
مقیاس دمایی که صفر ان صفر مطلق است به افتخار ابداع کننده ی ان لرد کلوین ,مقیاس کلوین یا مقیاس مطلق خوانده میشود.
روش اندازه گیری دما
دما با وسیله ای به نام دما سنج اندازه گیری میشود .روی همه ی دما سنج ها مقیاسی است که با خواندن ان ها دما را پیدا میکنیم .
برای اندازه گیری دمای یک جسم باید مخزن دماسنج را در تماس کامل با ان جسم قرار دهیم . همین امر باعث میشود انرژی گرمایی از جسمی که دمای بیشتری دارد به جسمی که دمای کمتری دارد منتقل شود تا دو جسم همدما شوند.در این صورت عددی که در مقابل سطح مایع درون لوله ثبت شده است برابر دمای جسم است .
گرما و تعادل گرمایی
انچه در انتقال انرژی گرمایی از جسمی به جسم دیگر مهم است اختلاف دما بین دو جسم است .بنا بر قانون پایستگی انرژی ,انرژیی که جسم با دمای بالاتر از دست میدهدبرابر با انرژیی است که با دمایپایین تر میگیرد .
وقتی دو جسم همدما میشوند,مقدار انرژی گرمایی که یک جسم به جسم دیگر میدهد برابر است با مقدار انرژی گرمایی که جسم دوم به جسم اول میدهد.به عبارت دیگر مبادله ی انرژی گرمایی خالص بین دو جسم صفر است .در این حالت گفته میشود که دو جسم در تعادل یا تراز مندی گرمایی هستند.دمای مشترک بین دو جسم را دمای تعادل میگوییم.
دمای تعادل
هر گاه دو یا چند جسم با دما های متفاوت , با هم در تماس باشند , پس از گذشت مدی به تعادل گرمایی میرسند . یعنی همدمامیشوند زیرا همانطور که می دانیم اگردو جسم با دما های متفاوت را با هم تماس دهیم گرما از جسمی که دمایش بالاتر است به جسمی که دمایش پایینتر است شارش میکند تا اینکه دو جسم همدما شوند . این دما را دمای تعادل مینامیم.
با توجه به قانون پایستگی انرژی ,گرمایی که جسم با دمای بالاتر از دست میدهد برابر گرمایی است که جسم با دمای پایین تر می گیرد تا هر دو به دمای تعادل برسند. تعبیر مولکولی دما
بنابرنظریه ی جنبش مولکولی ماده از ذره های ریزی تشکیل شده است که با سرعت ها و در نتیجه انرژی های متفاوت در حرکت و جنبش اند .
مجموع انرژی های مولکولهای تشکیل دهنده ی هر جسم را انرژی درونی ان جسم مینامند .از جمله ی این انرژی ها , انرژی جنبشی ذره های تشکیل دهنده ی جسم است.
دمای هر جسم با انرژی جنبشی متوسط ذره های ان جسم متناسب است .به این بیان تعبیر مولکولی دما گفته میشود.
حالتهای ماده
ذوب
وقتی به یک جسم جامد گرما بدهیم ودمای ان افزایش مییابد.هنگامی که دمای جسم به مقدارمشخصی رسید دمای ان ثابت میماندو جسم شروع به ذوب شدن میکند این دمای مشخص را که به جسم و فشار وارد بر ان بستگی دارد نقطه ی ذوب مینامیم.
به طور کلی افزایش فشار بر جسم (به جز در چند مورد خاص)سبب بالارفتن نقطه ی ذوب میشود .در بعضی از جسم ها مانند یخ افزایش فشار وارد بر ان سبب کاهش نقطه ی ذوب میشود .
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل : .doc ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحه : 3 صفحه
قسمتی از متن .doc :
اطلاعات اولیه
جیوه که آن را سیماب ( quicksilver ) هم مینامند عنصر شیمیایی است که در جدول تناوبی دارای نشان Hg و عدد اتمی 80 میباشد. جیوه که فلزی سبک ، نقرهای ، سمی و جزء عناصر واسطه است، یکی از دو عنصری میباشد که در دماهای معمولی اتاق حالت مایع دارند ( فلز دیگر برم است ) و در دماسنجها ، فشارسنجها و سایر وسایل علمی کاربرد دارد. جیوه عمدتا" بوسیله کاهش از ماده معدنی cinnabar ( سولفور جیوه ) بدست میآید.
جیوه را از زمان های بسیار قدیم در چین و هند می شناختند و آن را در گورهای مصریان که 3500 سال پیش ساخته شده پیدا کرده اند. در بعضی نقاط به صورت قطره از سنگ های معدنی ترشح می شود . سنگ معدن اصلی جیوه سولفید جیوه (HgS) معروف به سینابار است.فلز جیوه از حرارت دادن این سولفید آزاد می شود. (HgS + O2 ........> Hg + SO2 (g
جیوه تنها فلزی است که در حرارت معمولی به حالت مایع است هر چند گالیم هم در29.8 درجه ذوب می شود. جیوه به رنگ سفید نقره و رخشنده 13.6 مرتبه از آب سنگین تر است . در حدود 39- درجه به صورت جسم محکم و شکننده ای منجمد می شودو در حدود 357 درجه به جوش می اید . جیوه در ستون الکتروشیمی عناصر خیلی پایین تر از هیدروژن قرار دارد. بنابراین بیشتر فلزها آنرا از محلول نمکش خارج می کنند (جای گزینی ). کاهنده ی بسیارضعیفی است و کاهلی و کمی استعدادش را برای ترکیب با اکسیژن و ناتوانی برای جایگزینی هیدروژن اسیدهای غیراکسیدکننده به همین حساب می گذارند. با وجود این اسید نیتریک و اسید سولفوریک گرم و غلیظ طی یک واکنش اکسیداسیون و کاهش با جیوه نیترات جیوه (II) و سولفات جیوه (II) می دهند. آلیاژ جیوه را با یک یا چند فلز دیگر را ملقمه می نامند و جیوه با بیشتر فلزها غیر از آهن و پلاتین ملقمه می دهد.ملقمه ای از قلع و نقره و روی با جیوه برای پر کردن دندان به کار میرود. این ملقمه وقتی تازه تهیه شده باشد نرم است و به راحتی می توان در سوراخ دندان فشردولی بعد از مدت کوتاهی سخت می شود.
ترکیب های جیوه: جیوه دو دسته ترکیب تشکیل می دهد که در یکی از انها حالت اکسیداسیون 1+ و در دیگری 2+ است.
کلرید جیوه(I) : جسمی است جامد و سفید با فرمول مولکولی Hg2 Cl2 در آب غیر محلول و در پزشکی به نام کالومل به عنوان ملین مصرف می شود در اثر تابش اشعه ی آفتاب کم کم به جیوه و دی کلرید جیوه (II) تغییر می یابد. Hg2 Cl2 .......> HgCl2 + Hg
نیترات جیوه( I) : Hg2 ( NO3 )2 در آب کمی محلول است اگر یون کلرید به ان اضافه کنند کلرید جیوه (I) ته نشین می شودآمونیاک با این رسوبواکنش می دهد و جسم غیر محلولی به فرمول Cl-Hg-NH2 و یک اتم جیوه به صورت ذرات سیاه پراکنده می شود و مخلوط این دو جسمی خاکستری رنگ می دهد که وسیله ی شناسایی یون++Hg2 است. Hg2 Cl2 + 2NH3 ........> H2 N_ Hg_ Cl(S) + Hg(S) + NH4 Cl
احتیاط کنید : جیوه بخار جیوه و تمام نمک های محلول جیوه به شدت سمی هستند . سفیده ی تخم مرغ و شیر را می توان به عنوان پادزهر به کار برد زیرا آلبومین های تخم مرغ و شیر با جیوه البومینات جیوه می دهند که غیر محلول است. مصرف کالومل به دلیل بسیار کم محلول بودن آن به دستور پزشک خطرناک نیست.
صوصیات قابل توجه
جیوه ، فلزی سنگین ، نقرهای رنگ ، یک ظرفیتی یا دو ظرفیتی است که هادی ضعیفی برای گرما اما هادی مناسبی برای الکتریسیته میباشد و تنها فلزی است که در دمای اتاق به حالت مایع است ( مایعی مات و درخشان ). جیوه براحتی و تقریبا" با تمامی فلزات معمولی از جمله طلا و نقره آلیاژ میسازد، ( بجز آهن ) که به هر کدام از این آلیاژها ملغمه ( amalgam ) میگویند.نقطه انجماد جیوه 40- درجه سلسیوس معادل 40- درجه فارنهایت میباشد. این تنها دمایی است که در هر دو مقیاس برابراست. همچنین این عنصر دارای انبساط حرارتی حجمی ثابتی میباشد، واکنش پذیری آن نسبت به روی و کادمیم کمتراست و جایگزین هیدروژن اسیدها نمیشود. حالتهای عادی اکسیداسیون این عنصر عبارتند از: mercurous یا 1+ و mercuric یا 2+. نمونههای بسیار نادری هم از ترکیبات جیوه 3+ وجود دارد.
کاربردهــــــا
بیشترین کاربرد جیوه در ساخت مواد شیمیایی صنعتی و کاربردهای برقی و الکترونیکی است. علاوه بر اینها از جیوه در دماسنجها بخصوص برای حرارتهای بالا مورد استفاده قرار میگیرد.
چون بهآسانی با طلا تولید آمالگام میکند، برای تهیه طلا از سنگ معدن مورد استفاده قرار میگیرد.
از جیوه علاوه بر دماسنجها در فشارسنجها ، پمپهای انتشار و بسیاری وسایل آزمایشگاهی دیگراستفاده میگردد.
نقطه سه گانه جیوه – 8344/38- درجه سانتیگراد – نقطه ثابتی است که بعنوان معیار در مقیاسهای بینالمللی حرارتی ( ITS-90 ) بکار رفته است.
از جیوه گازی در لامپهای بخار جیوه و تابلوهای تبلیغاتی استفاده میشود.
کاربردهای متنوع جیوه : سویچهای جیوه ای ، حشره کشها ، آمالگامها/ داروهای دندان ، باتریهای جیوهای برای تولید هیدروکسید سدیم و کلر ، الکترود در برخی انواع الکترولیز ، باتریها ( پیلهای جیوهای ) و کاتالیزورها.
ترکیبات
مهمترین نمکهای آن عبارتند از:
کلرید جیوه – که بسیار خورنده ، پالایش شده و بهشدت سمی است.
کلرید mercurous – کالومل بوده و هنوز هم گاهی اوقات در پزشکی کاربرد دارد.
فولمینات جیوه – یک چاشنی که در مواد انفجاری کاربرد وسیعی دارد.
سولفید جیوه که از آن در ساخت شنگرف که رنگدانه مرغوبی برای رنگسازی است، استفاده میشود.
ترکیبات آلی جیوه نیز مهم هستند. مطالعات آزمایشگاهی ثابت کرده است که تخلیه الکتریکی موجب میشود تا گازهای نجیب نئون ، آرگون ، کریپتون و زنون با بخار جیوه ترکیب گردند. محصولات تولید شده از طریق این ترکیب توســط نیــــرویهـــــای van der waals در کنار هم قرار گرفته و نتیجه آن HgNe , HgKr , HgAr و HgXe است. Methyl mercury ترکیب خطرناکی است که به مقدار فراوان در آبها و جریانات آبی بعنوان عامل آلوده کننده دیده میشود.
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 6
فلزات سنگین در کشاورزی و محیطزیست جیوه (Hg)
منشأ اصلی جیوه، سوخت ذغالسنگ و نفت و مشتقات آن بوده، تخریب فیزیکی و شیمیائی سنگها، سالانه در حدود ۲۳۰تُن جیوه به دریاها و اقیانوسها میافزاید.
مشخصات عمومی
عدد اتمی: ۸۰، وزن اتمی: ۶/۲۰۰
چگالی: ۵/۱۳، غیرقابل حل در آب
نقطهٔ جوش: بالاتر از ۳۵۷ درجهٔ سانتیگراد
نقطهٔ انجماد: ۳۹- درجهٔ سانتیگراد
فشار بخار در ۲۰ درجهٔ سانتیگراد، ۲۶/۰ پاسکال
چگالی نسبی بخار نسبت به هوا: ۹۳/۶
ترکیبات سمی و خطرناک: فنیل مرکور و الکوکسی الکیل و ترکیبات الکیل و جیوهٔ متیله
منابع (استحصال)
منشأ اصلی جیوه، سوخت ذغالسنگ و نفت و مشتقات آن بوده، تخریب فیزیکی و شیمیائی سنگها، سالانه در حدود ۲۳۰تُن جیوه به دریاها و اقیانوسها میافزاید. انواع ترکیبات جیوه، سمیّت متفاوتی دارند و از این جهت، ترکیباتی بویائی جیوه مانند فنیل مرکور و الکوکسی الکیل، کمترین سمیّت و ترکیبات اکلیل، بیشترین سمیّت را دارند.
اثر جیوه در گیاه
براساس خاصیت سمی جیوه بر موجودات زنده، استفاده از جیوه و ترکیبات آن در قارچکشها اهمیت زیادی دارد. از این موارد برای از بین بردن قارچها استفاده میشود.
اثر جیوه بر حیوانات
اکلیل مرکوری که از جمله ترکیبات جیوه هستند، دارای اثرات مخربی در موجودات زندهاند. این ترکیبات توسط عمل موجودات ریز غیرهوازی تولید میشوند. این فعل و انفعالات در گل و لای رودخانهها یا دریاچهها صورت میگیرد. موجودات ذرهبینی این عمل را در رودهٔ بعضی از جانداران انجام میدهند. متیل مرکوریها خطرناکترین و سمّیترین اکلیل مرکوری هستند که به طریق مستقیم یا غیرمستقیم وارد محیطزیست میشوند. نقش مستقیم استفاده از متیل مرکوریها بر روی دانهها نمایان است اما نقش دیگر آنها بهصورت محصول فرعی فرآیندهای صنعتی به آبهای طبیعی رها میشوند، اما زمانی که این ترکیبات توسط موجودات زیستی متیله شوند، به ترکیبات فرّاری تبدیل و از آب رها میشوند.اولین علایم شناخته شده و خطرناک متیلهٔ جیوه در اواخر سال ۱۹۵۳ در ژاپن دیده شد که توضیح آن و نحوهٔ اثر آن در ماهیها در آینده گفته خواهد شد.آنچه مهم است این است که غذا خطرناکترین اثر سمّی جیوه را برای اغلب مردم نشان داده زیرا براساس شواهد علمی و تاریخی، در حالی که حد FDA برای جیوه در هوا ۵/۰ میلیگرم در کیلوگرم بوده، میزان آن در ماهیهای مصرف شده در حادثهٔ ۱۹۵۳ ژاپن بین ۵ تا ۲۰ میلیگرم در کیلوگرم بوده که در اینجا فاجعه بیشتر قابل لمس میگردد.
اثرات فیزیولوژیکی جیوه
ترکیبات اکلیل، فنیل مرکور و الکوکسی اکلیل به خوبی در چربیها حل شده، ضمناً بسیار پایدارند. بنابراین در صورتی که در بافتهای دام و انسان انباشته شوند، مکانیسم تنفسی را مختل میسازند.انواع ترکیبات کاتیونی جیوه جذب ذرات خاک گردیده، بهصورت فسفات، کربنات و سولفور جیوه تهنشین شده، نمیتوانند در نیمرخ خاک، انتقال یابند. لذا جابهجائی ترکیبات جیوه جز به حالت بخار ناچیز است.امروزه با توجه به توسعهٔ کاربرد جیوه در صنایع دندانپزشکی و نیز شیوع بیماریهای دهان و دندان توجه به کاربرد جیوه در پر کردن دندان و عوارض ناشی از آن نیز مورد توجه میباشد.جیوه از سمّیترین فلزاتی است که انسان با آن مواجه است و حتی از سرب و ارسنیک نیز سمّیتر است. بخار جیوه از مادهٔ پرکنندهٔ دندان (نقره ـ جیوه) در ۲۴ ساعت روز و ۳۶۵ روز سال آزاد میشود.تحقیقات نشان میدهد که ۱۰۰ ـ ۸۰ درصد بخار جیوهٔ استنشاق شده، از ریهها به خون و در نهایت به مغز و سایر ارگانها و بافتهای بدن میرسد. بیش از ۷۵ درصد مردم دندان پرکرده دارند و بهطور مداوم با یک مادهٔ سمّی مواجه هستند. در مورد ناباوری مربوط به جیوه، مطالب جالب توجهی وجود دارد. در بسیاری از موارد زنان و مردان بهخاطر مواجهه با مقادیر زیاد جیوهٔ ناشی از پر کردن دندان و جیوهٔ موجود در غذا و محیط ناباور میشوند. ناباوری در زنان بهصورت اختلال هورمونی بروز میکند که از لقاح جلوگیری میکند در حالی که در مردان باعث نقص در حرکت یا بقای اسپرم میشود.بیش از ۱۵۰ سال از مصرف آمالگام بهعنوان مادهٔ ترمیمی در دندانپزشکی میگذرد. آمالگام آلیاژی است که از ۶۰ ـ ۴۵ درصد جیوه ساخته شده که با نقره، قلع، روی و مس مخلوط میشود و جهت ترمیم و بازسازی قسمتهای از بینرفتهٔ دندانها بهکار میرود. بهطور متوسط هر فرد حداقل ۵ گرم جیوه در دندانهای پرکردهٔ خود با آمالگام دارد. در مطالعات انجام شده، سطح مواجههٔ روزانه بیش از حد ایمنی بوده است. بهطور متوسط از آمالگام دندان، روزانه ۳ ـ ۵/۰ میکروگرم جیوه وارد بدن میشود.جیوه در فرم جامعه ناپایدار بوده، لذا بخار جیوه از مادهٔ پرکنندهٔ دندان بهصورت یونهای جیوه و ذرات فلزی بهطور مداوم آزاد میشود. بهویژه پس از مسواک زدن و آدامس جویدن، سطوح بالائی از جیوه در هوای بازدمی آزاد میشود. بنابراین جیوه از طریق مخاط دهان، ریهها و دستگاه گوارش جذب میشود.
امروزه در بیشتر کشورهای پیشرفته، استفاده از آمالگام برای زنان و کودکان محدود و ممنوع شده است و موادی مانند طلا، چینی و صمغهای مرکب جایگزین آن شدهاند. جالب است بدانید میزان جیوه در بافتهای جنینی، نوزاد و شیرخواران مستقیماً با تعداد دندانهای پرشده با آمالگام مادر ارتباط دارد.یکی از مسائل مهم تاریخی در مورد جیوه، مسمومیت ناشی از جیوهٔ متیله (Mercure Methyle) میباشد که سبب اختلال در سیستم اعصاب و بروز مسمومیت هموگیر جیوهٔ متیله و مرگ در خرچنگها، صدفها، ماهیها و امراض تناسلی (جنین) شده است. در سال ۱۹۵۳ میلادی بیماری اسرارآمیز در شهر مینیتامای ژاپن شایع شد که ۴۵ نفر در اثر آن جان سپردند. بیماران دردهای بسیار سختی کشیدند و کودکان افلیج، کور یا کر به دنیا آمدند.
یک بررسی طولانی نشان داد که بیماری میناماتا ناشی از متیل جیوهای است که در تهیهٔ ازت بهکار میرود و بعد از راه فاضلاب دفع شده، آنها را آلوده میکند. زیانهای جیوه بسیار زیاد است و با تغلیظ در ماهیها سبب شکستن کروموزمها و نابودی سلولهای اعضاء بدن بهخصوص سلولهای اعصاب گردیده، در ایجاد پیری زودرس نقش دارد.