لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 8
اصول تغذیه گیاهان زینتی
نقش آهن در تغذیه گیاهان زینتی / تاثیر آلاینده های زیست محیطی در تغذیه گلها و گیاهان زینتی
مقدمه گلها و گیاهان زینتی از گروه گیاهان حساس به کمبود آهن هستند. آهن اگرچه به عنوان چهارمین عنصر موجود در پوسته جامد زمین مقدار کل آن در خاک زیاد است ولی به دلایل متعددی قابلیت جذب آن در خاک بسیار کم و محدود است. به طوری که کمبود آهن در گیاهان خیلی شایع و رایج است.
عوامل تشدید کننده کمبود آهن
عواملی که موجب میشود کمبود آهن تشدید شود عبارتند از: 1) آهکی بودن خاکها؛ PH قلیایی - به ازاء هر یک واحد افزایش PH، حلالیت ترکیبات آهن هزار مرتبه کاهش پیدا میکند. یعنی در PH بالاتر از 7 حلالیت آهن، برای تأمین آهن مورد نیاز گیاه کافی نیست؛ 2) تهویه نامناسب خاک؛ 3) کمی مواد آلی در خاک؛ 4) کیفیت نامناسب آب آبیاری؛ به خصوص غلظت زیاد یون بیکربنات، که در جذب آهن و انتقال آن در داخل گیاه ایجاد مشکل میکند؛ 5) مصرف زیاد کودهای فسفری؛ در شرایط مصرف زیاد فسفر جذب آهن توسط گیاه کاهش مییابد. ارزیابی آهن قابل جذب در خاک به روش عصاره گیری و با DTPA انجام میشود. (DTPA) یک عصارهگیری است که برای عصارهگیری عناصر کم مصرف مورد استفاده قرار میگیرد. در این روش معمولاً اگر مقدار آهن قابل جذب کمتر از 2.5 میلی گرم در کیلوگرم باشد کمبود آهن وجود دارد. همچنین بین 2.5 تا 4.5 میلی گرم نیز در بعضی از گیاهان کمبود آهن مشاهده میشود که غلظت بحرانی آهن نیز گفته میشود. غلظت بیش از حد 4.5 غلظت مناسب آهن را نشان میدهد. آهن به صورت Fe+2 ، Fe+3 و کِلات آهن (کلاتهای طبیعی و کلاتهای مصنوعی) توسط گیاه جذب میشود. گیاهان و ارقام آنها نسبت به کمبود آهن حساسیت متفاوتی دارند. واریتههای گیاهی از نظر حساسیت به کمبود آهن به دو گروه Fe افیشنت کوتیوا و Fe اینافیشنت کوتی وا تقسیمبندی میشوند. گیاهان Fe افیشنت Fe-efficient یا آهنکارا (یا مقاوم به کمبود آهن) گیاهانی هستند که با مکانیسمهای مختلف قابلیت جذب آهن را در خاک افزایش میدهند و در نتیجه دچار کمبود آهن نمیشوند. این گیاهان با دو مکانیسم مشهور به استراتژی 1 و استراتژی 2 قابلیت جذب آهن را در خاک افزایش میدهند. استراتژی 1 در اکثر گیاهان دیده شده و به صورتهای مختلفی قابلیت جذب آهن را بالا میبرد. از جمله اینکه دفع +H در محیط ریشه باعث اسیدی شدن PH خاک میشود و حلالیت آهن را افزایش میدهد.
روشهای استراتژی 1
- دفع یون +H در محیط ریشه؛ - دفع ترکیبات احیا کننده (فنل)؛ - ساخت اسید سیتریک؛ - افزایش ظرفیت احیای آهن Fe+2 ---> Fe+3 . اما استراتژی 2 فقط در گیاهان خانواده غلات مشاهده میشود. در این گیاهان ریشه گیاه مواد کامپلکس کننده مانند فیتو سیتوروفور ترشح میکند. این فیتوسیتوروفورها میتوانند با آهن موجود در خاک تشکیل کلات یا کامپلکس Complex دهند و در نتیجه مانع از رسوب آهن در خاک شوند و به عبارت دیگر قابلیت جذب آهن توسط گیاه را بدین طریق افزایش دهند. فیتو سیتروفورها به عنوان کلات کنندههای طبیعی شناخته شدهاند. علاوه بر فیتو سیتروفورها ترشح سیتروفورهای میکروبی توسط بعضی از میکرو ارگانیزمهای خاک باعث افزایش جذب آهن میشود.
علائم کمبود آهن در گیاه
علائم کمبود آهن در گیاه نسبتاً مشخص و واضح است، الف) برگها زرد میشوند؛ ب) رگبرگها سبز باقی میمانند. برای رفع آن راههایی نیز وجود دارد.
رفع کمبود
1) پیشگیری از بروز کمبود آهن؛ برای این منظور باید شرایط تهویه خاک مناسب باشد که این امر از طریق چند عامل صورت میگیرد: الف) بیل زدن در پای درخت؛ ب) اضافه کردن مواد آلی به خاک؛ ج) کیفیت مناسب آب؛ د) مصرف متعادل کود حیوانی و کود فسفری تا قابلیت جذب آهن بالا رود. 2) کاشت ارقام و گونههای مقاوم به کمبود آهن؛ 3) مدیریت آبیاری صحیح؛ مصرف زیاد آب باعث تغذیه نامناسب و تشدید بروز کمبود آهن میشود؛
درمان
مصرف کود آهن به صورت محلولپاشی روی گیاه و تزریق دارو بر روی تنه درخت درمان خوبی است. برای مصرف کود در خاک، کود کلات آهن بهترین کود است، کلاتهای آهن کودهای گران قیمتی هستند. بهترین کلات آهن برای خاکهای ایران کود کلات سکوسترین آهن 138(سکوسترین Fe EDDHA - هیدروژن فریک اتیلن بیس (آلفا آمینو – 2 – هیدروکسی فنیل استیک اسید)) است. که دارای یک بنیان کلات کننده است و آهن را در خودش نگهداری میکند. از آنجا که سولفات آهن در خاک رسوب میکند بصورت محلولپاشی روی گیاه استفاده میشود. سولفات آهن نسبت به کلات آهن ارزانتر است. در سالهای اخیر در داخل کشور کلاتهایی ساخته شدهاند که بعضی از آنها در مقایسه با کلات خارجی جواب خوبی دادهاند ولی بعضی دیگر قابلیت کلات آهن خارجی را نداشتهاند.
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل : .doc ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحه : 25 صفحه
قسمتی از متن .doc :
مقدمه:
در زمانهای قدیم واکنشهای شدید گیاهان به عوامل محیطی ذهن انسان را به خود مشغول کرده بود. تا قبل از آن که علم بیولوژی به وجود آید، کشاورزان فکر میکردند گیاهانی که در محیطهای خشن و خشک زندگی میکنند، گیاهانی خشن، غیرلطیف و غیرحساس هستند و گیاهانی که در مناطق مرطوب و خوش آب و هوا زندگی میکنند، گیاهان لطیف و حساس هستند.
به هر حال با گسترش علم و افزایش معلومات علمی دانشمندان به دنبال یک اصطلاح جامع و کامل برای این نوع عوامل محیطی هستند. در سالهای اخیر دانشمندان عبارت تنش را برای این عوامل محیطی نامطلوب برگزیدند و مقاومت تنش را برای توانایی گیاه برای زنده ماندن در برابر این فاکتورهای محیطی نامطلوب در نظر گرفتند.
البته عبارت تنش، فقط در علم مکانیک تعریف شده بود. بنابراین باید قبل از به کار بردن این اصطلاح، محل کاربرد آن را مشخص نمود. برای بهتر مشخص شدن تنش بیولوژی، ابتدا تفاوتهای این دو را توضیح میدهیم.
تنش مکانیکی:
بر طبق قانون اندازه حرکت نیوتن، هرگاه به جسمس نیرو وارد شود، آن جسم نیز، نیرویی مساوی و برابر و مخالف با نیروی اول به جسم دوم وارد میکند. این دو نیرو کنش و واکنش نامیده میشوند.
وقتی به جسمی نیروی خارجی وارد میشود، این نیروی خارجی، نیروهای خارجی در جسم به وجود میآورد، که این نیرو بر سطوح خارجی جسم که در تماس با همدیگر هستند، وارد می شود. این نیروهای داخلی موجب تغییراتی در شکل و فرم جسم میشوند که به آن کرنش گوییم.
ابعاد تنش نیروی داخلی در واحد سطح می باشد و کرنش بدون بعد است.
=
: تنش بر حسب
P : نیروی داخلی که از نظر مقدار برابر نیروی خارجی است.
A : سطوح داخلی جسم که نیرو بر آنها وارد می شود.
کرنش: در اثر نیروهای داخلی، یک سری تغییرات طولی و فرمی در جسم به وجود میآید. ابعاد کرنش عبارت است از تغییرات در واحد طول یا حجم هر جسمی و مقدار کرنش بدون بعد است.
: کرنش، که مقداری بدون بعد می باشد.
: میزان تغییرات طولی یا حجمی.
L : طول یا حجم اولیه.
قانون هوک:
=
E : مقدار الاستیسیته یا مدول الاستیکی: این مدول در اجسام مختلف متفاوت است و هر چه جسم بیشتر الاستیک باشد مقدار این مدول بیشتر خواهد بود.
کرنش بر دو نوع است: 1. کرنش الاستیک
2. کرنش پلاستیک
کرنش الاستیک: کرنشی میباشد که تا آن حد نیرو، به جسم وارد شود و سپس نیرو از روی جسم حذف شود. جسم به حالت اولیه خود از لحاظ شکل و فرم اولیه برمیگردد (شکل 1).
کرنش پلاستیک: در این نوع کرنش، اگر نیروی وارده بر جسم حذف شود، جسم به حالت اولیه خود برنخواهد گشت و تغییر فرم در آن بوجود خواهد آمد که به این کرنش، کرنش پلاستیک میگویند (شکل 1).
میزان کرنش پلاستیک میتواند بستگی داشته باشد به زمان، یعنی هرچه زمانی که جسم تحت تاثیر نیرو قرار میگیرد، بیشتر باشد، میزان کرنش نیز میتواند بیشتر شود. حد نهایی کنش وارد شده گسیختگی جسم میباشد که در این حالت دیگر مدولی نخواهیم داشت.
تنش بیولوژیکی:
تنشهای بیولوژیکی در دو جهت اصلی با تنشهای مکانیکی متفاوت است:
اولاً گیاه قادر است یک سری موانع بین جسم خود و تنشهای محیطی ایجاد نماید و ثانیاً تنش وارده بر حسب نیرو نمیباشد، بلکه بر حسب انرژی میباشد.
تنش بیولوژیکی همیشه دلالت بر امکان صدمه دیدن و آسیب دارد و بیشتر کرنشهای پلاستیک مدنظر میباشد تا کرنشهای الاستیک و بیشتر اندازهگیریهای کرنش در گیاهان، کرنش پلاستیکی میباشد.
بنابراین تنشهای بیولوژیکی الزاماً نیرو نیستند و کرنشهای بیولوژیکی نیز الزاماً یک تغییر در ابعاد و حجم جسم نیستند.
موجود زنده به هرحال شاید نشان دهد یک کرنش فیزیکی مانند توقف حرکت (جریان) سیتوپلاسم یا یک کرنش شیمیایی مانند تحولی در متابولیسم.
بعضی اوقات یک کرنش، احتمال دارد آنقدر شدید باشد که یک قسمت از گیاه را از بین برد.
A:
B:
Fig. 1.1. Elastic (A) and plastic (B) strains in a simple physical system.
شکل 1
مقاومت الاستیکی در گیاهان را میتوان به مقاومت گیاه در مقابل بیماریها و عوامل نامطلوب اطلاق نمود. در گیاهان، مقاومت پلاستیکی به اندازه وسیعی اندازهگیری میشود، نسبت به مقاومت الاستیکی.
کرنشهای پلاستیکی به احتمال زیاد، وابستگی شدیدی به زمان دارد. بنابراین مقاومت تنشی عبارت است از:
مقاومت الاستیک یا توانایی موجود زنده در جلوگیری از قابلیت برگشت یا کرنش الاستیکی.
مقاومت پلاستیک عبارت است از اندازهگیری تواناییاش در جلوگیری از تغییرات غیرقابل برگشت با کرنش پلاستیک.
عبارت مقاومت به تنشهای محیطی تا حالا مربوط بوده است به مقاومتهای پلاستیک و مفهوم مقاومت الاستیک هنوز به خوبی شناخته نشده است. در تمام مزارع آزمایشی تحقیق بر روی استرمهای الاستیک در حال بررسی و تحقیق میباشد.
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل : .doc ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحه : 17 صفحه
قسمتی از متن .doc :
بافت شناسی در گیاهان
بافت به گروهی از سلولهای هم شکل و همکار گفته میشود. بافتهای گیاهی گروهی از سلولها هستند که دارای توانایی تقسیم بوده و مکررا تقسیم شدهاند و به سلولهای تمایز یافته تبدیل شدهاند.
تاریخچه
بافت شناسی گیاهی تاریخی دیرینه دارد و با کوشش دانشمندان مثل مالپیگی و گرو ، ابتدا در اواسط قرن هفدهم بنیانگذاری شد. گرو توانست تصاویر دقیقی ار بافتهای گیاهی را کشف کند که هم اکنون نیز استفاده میشود.
مفاهیم پایه
بافتهای گیاهی بسیار متنوعند و اصولا تنوع آنها در نتیجه تکامل بوجود آمده است. بدین صورت که گروههای گیاهی تکامل یافتهتر ، دارای تنوع بافتی بیشتری میباشند. بیشتری تنوع بافتی در گیاهان گلدار (تک لپهای و دو لپهای) دیده میشود. چون در این گروه ، بافتها و سلولها به حد والایی از تکامل خود رسیده اند و کاملا اختصاصی شدهاند.در گروههای پستتر ، بافتها تنوع کمتری دارند مثلا در خزهها ، اگر چه تا حد زیادی تقسیم کار صورت گرفته اما هنوز بافتها تمایز کامل نیافته و کاملا اختصاصی نشدهاند. بنابراین بافتها ، عمدتا پارانشیمی میباشند و در نهانزادان آوندی ، بعضی از بافتها نظیر بافت هدایت کننده برای اولین مرتبه تمایز یافته است و بعد تکامل آنها ادامه مییابد تا در گیاهان گلدار به حد کمال خود میرسد و کاملا اختصاصی میشود.
انواع بافتهای گیاهی
بافتهای مریستمی
بافت مریستمی متشکل از سلولهای نابالغ و تمایز نیافتهاند که دارای توان تقسیم مکررند. مریستمهای حقیقی دارای اختصاصات زیر میباشند.
سلولهای ایزودیامتریک هستند. (اندازه وجوه برابر دارند.)
مدور و چند وجهی بوده و به شکل فشرده قرار گرفتهاند و فضای بین سلولی در آنها دیده نمیشود.
دیواره نازک پکتوسلولزی دارند و هرگز دیواره ثانویه ندارند.
سیتوپلاسم متراکم با هسته درشت داشته و واکوئل مشخص و مواد ارگاستیک (مواد غیرزنده) ندارند.
انواع بافت مریستمی
مریستم انتهایی
در انتهای همه ریشهها و ساقهها یافت میشوند. از مریستم انتهایی ساقه ، برگها ، ساقهها ، گلها تمایز مییابند. در بعضی از گیاهان آوندی پست مریستم انتهایی فقط از یک سلول انتهایی تشکیل شده که در عدهای دیگر از گیاهان پست و همه گیاهان آوندی عالی از تعدادی سلول بنیادی تشکیل شده است.
مریستم جانبی
این مریستمها به موازات محور طولی اندام یعنی در پیرامون اندام واقع شدهاند. این مریستمها مسئول افزایش ضخامت اندامها هستند. این مریستمها درون بافتهای اولیه بوجود میآیند. ولی بافت ثانویه تولید میکنند که مریستمهای ثانویه شامل کامبیوم آوندی و کامبیوم چوب پنبه است.
مریستم میان گرهی
در واقع بخشی از مریستم انتهایی هستند که توسط بافتهای بالغ از مریستم انتهایی جدا شدهاند و معمولا در پایه میان گرههای برخی گیاهان مانند بیشتر تک لپهایها و دم اسبیان وجود دارند. در پایه برگها هم هستند و مسئول رشد طولی اندامند. برخلاف مریستم انتهایی بلاخره کاملا ناپدید میشوند. مریستمها را بر اساس خاستگاه به مریستم اولیه و ثانویه تقسیم میکنند. سلولهای اولیه آنهایی هستند که از سلول جنینی تشکیل شدهاند. این سلولها اختصاص به انتهای ریشه و ساقه دارند. ولی مریستم ثانویه از تمایز زدایی بافتهای دائمی بوجود میآیند و شامل کامبیوم آوندی و کامبیوم چوب میباشند.
بافت پارانشیم
یکی از بافتهای بسیار مهم است. این بافت ، یک بافت عمومی و همگانی محسوب میشود و در بسیاری از ساختمانها بخصوص ساختمان نخستین ، بافتهای دیگر درون آن واقع میشوند. بدین جهت ، بافت پارانشیم را گاهی ، بافت زمینهای نیز میگویند. سلولهای این بافت ، تنها دارای دیواره نخستین و به کلی فاقد دیواره ثانویه میباشند. سلولهای این بافت ، دارای پروتوپلاسم
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 7
تاثیر آلودگی بر گیاهان
مقدمه
در قرن حاضر ، میزان ورود مواد شیمیایی به محیط ، از طریق فعالیتهای صنعتی ، کشاورزی ، حمل و نقل ، فاضلابها و سایر فعالیتهای انسان ، بطور تاسفباری افزایش یافته است. مواد شیمیایی ، بعد از ورود به محیط ، ممکن است توسط جابجایی هوا و جریان آب ، بطور وسیعی انتشار یابند و اثرات مختلفی بر محیط و موجودات زنده آن بگذارند. مقادیر کم مواد شیمیایی ممکن است باعث آلودگی محیط شوند اما عوارضی به دنبال نداشته باشند. معمولا یک ماده شیمیایی ، تنها در صورتی آلاینده محسوب میشود که اثرات محیط داشته باشد.
اثر آلایندههای محیطی
اثر محیطی مواد شیمیایی به غلظت آنها در محیط و یا میزان دریافت و تجمعشان توسط موجود زنده بستگی دارد. عوارض ناشی از آلانیدهها ممکن است از نظر وسعت محدودهای که اشغال میکنند، بسیار متفاوت باشند:
بعضی از عوارض ، بسیار محدود (محلی) هستند یعنی اثر محیطی آلاینده به نواحی مجاور و نزدیک ، مثلا یک معدن قدیمی ، محدود میشود.
بعضی دیگر از عوارض ، منطقهای هستند و در نتیجه جابجایی وسیع آلایندهها ایجاد میشوند مثل باران اسیدی.
بالاخره برخی دیگر ، جهانی هستند مثل تجمع دیاکسید کربن و سایر گازهای گلخانهای در جو کره زمین یا اثر تغییرات لایه اوزون بر میزان تابش پرتوهای فرابنفش.
تاثیرات آلایندهها از نظر مدت زمان نیز بسیار متفاوتند. برای مثال بعضی از عوارض در نتیجه آزاد شدن ناگهانی مقدار زیادی آلاینده در محیط ایجاد میشوند که ممکن است موجب اثری آنی شده، سپس و بتدریج بهبود یابد، در حالی که بعضی دیگر از تاثیرات محیط ، نتیجه تجمع تدریجی انبوهی از آلایندهها ، طی سالها یا حتی دههها هستند.
اثرات آلودگی بر جوامع گیاهی
میزان دریافت آلایندهها
این عامل تا حد زیادی به غلظت آلاینده در محیط و مدتی که گیاه در معرض آن قرار میگیرد بستگی دارد. البته گاهی ممکن است آلاینده در محیط وجود نداشته باشد ولی بطور فعال توسط گیاه جذب نشود. برای مثال ، گیاهان جذب اکثر آلایندههای هوا را از طریق روزنهها ، کنترل و محدود میکنند.
عوامل درونی گیاه
گونههای مختلف گیاهی ، عکسالعملها و میزان حساسیت متفاوتی نسبت به آلایندهها دارند، علاوه بر این بین افراد یک گونه نیز ، تنوع ژنتیکی قابل توجهی در این زمینه وجود دارد. این تفاوتها عمدتا به توانایی گیاه در محدود کردن جذب آلاینده و یا در صورت جذب آن ، به سم زدایی ، سوخت و ساز و دفع سم مربوط میشود. علاوه بر ژنوتیپ ، عوامل دیگری از قبیل سن گیاه و مرحله رشد آن نیز در عکسالمعل گیاه از قبیل سن گیاه و مرحله رشد آن در عکسالعمل گیاه نسبت به آلاینده ، موثرند.
عوامل محیطی
شرایط محیطی به روشهای مختلفی در عکسالعمل گیاه نسبت به آلایندهها تاثیر دارند. اولا ، شرایط محیطی می توانند میزان جذب آلاینده را کاهش دهند، برای مثال ، کم آبی خاک موجب بسته شدن روزنه ها و به دنبال آن کاهش جذب آلایندههای هوا میشود. ثانیا ، عوامل محیط ممکن است توانایی گیاه را در سمزدایی کاهش دهند.
مثلا دیاکسید سولفور در شرایطی که دما یا نور محیط کم است، سمیت بیشتری برای گیاه دارد. ثالثا ، قرار گرفتن در معرض آلایندهها ممکن است تغییرات مورفولوژیکی در گیاه ایجاد کند که باعث حساسیت و آسیب پذیری بیشتر آن نسبت به صدمات محیطی شود، به عنوان مثال ، افزایش جذب یونهای سولفات یا آمونیوم توسط جوانههای کاج ، حساسیت آنها را نسبت به سرما افزایش میدهد.
اثر غلظتهای متفاوت آلودگی بر گیاهان
وقتی غلظت آلاینده به حد کافی زیاد باشد ممکن است باعث نابودی کال گیاه شود.
در غلظتهای پایینتر ، گیاه قادر به ادامه حیات است ولی اعمال حیاتی آن دچار اختلال میشوند. مثلا ممکن است میزان فتوسنتز کاهش یابد، کنترل تعرق از بین برود و یا فعالیت ریشه کم شود. این اثرات معمولا باعث کاهش تولید بیوماس یا ناهماهنگی و تغییر توزیع مواد غذایی بین اندامهای گیاهی میشوند.
در غلظتهای باز هم پایینتر ، ممکن است فعالیت و رشد گیاه در شرایط محیطی بهینه ، عادی به نظر رسند ولی آلاینده موجب تغییرات ریختی یا شیمیایی کوچکی شود که تحمل گیاه را نسبت به صدمات محیط مثل خشکی ، یخ زدگی و یا آفات و بیماریها کاهش دهد.
در نهایت ، در مورد بعضی از آلایندههای خاص ، ممکن است فعالیت گیاه در غلظتهای مشخصی از آلاینده افزایش یابد. به عنوان مثال ، وجود فلزات سمی خاصی مثل مس و آهن که از عناصر ضروری تغذیهای برای گیاه هستند، و همچنین SO2 ، بخصوص در خاکهایی که سولفور آنها کم است، میتوانند باعث تحریب رشد گیاه شوند.
اثرات آلودگی بر روابط بین گونهها
وقتی غلظت یک آلاینده به میزانی باشد که بر فعالیت ، رشد یا تولید مثل گیاهان اثر بگذارد، میتواند رقابت بین گونهها را نیز تحت تاثیر قرار دهد و آن را به نفع گونههای مقاوم نسبت به آلودگی (عمدتا گونههای علفی و خانواده شبدر) تغییر دهد. سازوکار دقیق این عکسالعمل مشخص نیست ولی احتمال دارد که مربوط به اثرات آللوپاتی باشد. گرچه ثابت شده است که آلاینده میتوانند رقابت بین گیاهان را تغییر دهند ولی چگونگی تغییر این روابط در جمعیت طبیعی ، درستی مشخص نشده است. در مقادیر زیادتر O3 ، رقابت به نفع گونههای علفی حساستر
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 8
تاثیر آلودگی بر گیاهان
مقدمه
در قرن حاضر ، میزان ورود مواد شیمیایی به محیط ، از طریق فعالیتهای صنعتی ، کشاورزی ، حمل و نقل ، فاضلابها و سایر فعالیتهای انسان ، بطور تاسفباری افزایش یافته است. مواد شیمیایی ، بعد از ورود به محیط ، ممکن است توسط جابجایی هوا و جریان آب ، بطور وسیعی انتشار یابند و اثرات مختلفی بر محیط و موجودات زنده آن بگذارند. مقادیر کم مواد شیمیایی ممکن است باعث آلودگی محیط شوند اما عوارضی به دنبال نداشته باشند. معمولا یک ماده شیمیایی ، تنها در صورتی آلاینده محسوب میشود که اثرات محیط داشته باشد.
اثر آلایندههای محیطی
اثر محیطی مواد شیمیایی به غلظت آنها در محیط و یا میزان دریافت و تجمعشان توسط موجود زنده بستگی دارد. عوارض ناشی از آلانیدهها ممکن است از نظر وسعت محدودهای که اشغال میکنند، بسیار متفاوت باشند:
بعضی از عوارض ، بسیار محدود (محلی) هستند یعنی اثر محیطی آلاینده به نواحی مجاور و نزدیک ، مثلا یک معدن قدیمی ، محدود میشود.
بعضی دیگر از عوارض ، منطقهای هستند و در نتیجه جابجایی وسیع آلایندهها ایجاد میشوند مثل باران اسیدی.
بالاخره برخی دیگر ، جهانی هستند مثل تجمع دیاکسید کربن و سایر گازهای گلخانهای در جو کره زمین یا اثر تغییرات لایه اوزون بر میزان تابش پرتوهای فرابنفش.
تاثیرات آلایندهها از نظر مدت زمان نیز بسیار متفاوتند. برای مثال بعضی از عوارض در نتیجه آزاد شدن ناگهانی مقدار زیادی آلاینده در محیط ایجاد میشوند که ممکن است موجب اثری آنی شده، سپس و بتدریج بهبود یابد، در حالی که بعضی دیگر از تاثیرات محیط ، نتیجه تجمع تدریجی انبوهی از آلایندهها ، طی سالها یا حتی دههها هستند.
اثرات آلودگی بر جوامع گیاهی
میزان دریافت آلایندهها
این عامل تا حد زیادی به غلظت آلاینده در محیط و مدتی که گیاه در معرض آن قرار میگیرد بستگی دارد. البته گاهی ممکن است آلاینده در محیط وجود نداشته باشد ولی بطور فعال توسط گیاه جذب نشود. برای مثال ، گیاهان جذب اکثر آلایندههای هوا را از طریق روزنهها ، کنترل و محدود میکنند.
عوامل درونی گیاه
گونههای مختلف گیاهی ، عکسالعملها و میزان حساسیت متفاوتی نسبت به آلایندهها دارند، علاوه بر این بین افراد یک گونه نیز ، تنوع ژنتیکی قابل توجهی در این زمینه وجود دارد. این تفاوتها عمدتا به توانایی گیاه در محدود کردن جذب آلاینده و یا در صورت جذب آن ، به سم زدایی ، سوخت و ساز و دفع سم مربوط میشود. علاوه بر ژنوتیپ ، عوامل دیگری از قبیل سن گیاه و مرحله رشد آن نیز در عکسالمعل گیاه از قبیل سن گیاه و مرحله رشد آن در عکسالعمل گیاه نسبت به آلاینده ، موثرند.
عوامل محیطی
شرایط محیطی به روشهای مختلفی در عکسالعمل گیاه نسبت به آلایندهها تاثیر دارند. اولا ، شرایط محیطی می توانند میزان جذب آلاینده را کاهش دهند، برای مثال ، کم آبی خاک موجب بسته شدن روزنه ها و به دنبال آن کاهش جذب آلایندههای هوا میشود. ثانیا ، عوامل محیط ممکن است توانایی گیاه را در سمزدایی کاهش دهند.مثلا دیاکسید سولفور در شرایطی که دما یا نور محیط کم است، سمیت بیشتری برای گیاه دارد. ثالثا ، قرار گرفتن در معرض آلایندهها ممکن است تغییرات مورفولوژیکی در گیاه ایجاد کند که باعث حساسیت و آسیب پذیری بیشتر آن نسبت به صدمات محیطی شود، به عنوان مثال ، افزایش جذب یونهای سولفات یا آمونیوم توسط جوانههای کاج ، حساسیت آنها را نسبت به سرما افزایش میدهد.
اثر غلظتهای متفاوت آلودگی بر گیاهان
وقتی غلظت آلاینده به حد کافی زیاد باشد ممکن است باعث نابودی کال گیاه شود.
در غلظتهای پایینتر ، گیاه قادر به ادامه حیات است ولی اعمال حیاتی آن دچار اختلال میشوند. مثلا ممکن است میزان فتوسنتز کاهش یابد، کنترل تعرق از بین برود و یا فعالیت ریشه کم شود. این اثرات معمولا باعث کاهش تولید بیوماس یا ناهماهنگی و تغییر توزیع مواد غذایی بین اندامهای گیاهی میشوند.
در غلظتهای باز هم پایینتر ، ممکن است فعالیت و رشد گیاه در شرایط محیطی بهینه ، عادی به نظر رسند ولی آلاینده موجب تغییرات ریختی یا شیمیایی کوچکی شود که تحمل گیاه را نسبت به صدمات محیط مثل خشکی ، یخ زدگی و یا آفات و بیماریها کاهش دهد.